Manoj Soni Journey : તાજેતરમાં જ UPSCના અધ્યક્ષ મનોજ સોનીએ પદ પરથી રાજીનામું આપ્યું હતું. સોનીએ તેમના રાજીનામા પાછળનું કારણ ‘વ્યક્તિગત કારણો’ ગણાવ્યું હતું. તેમનો કાર્યકાળ વર્ષ 2029 માં સમાપ્ત થવાનો હતો, પરંતુ તે પહેલા જ મનોજ સોનીએ પહેલાથી જ રાજીનામું આપી દીધું છે.
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના નજીકના ગણાતા મનોજ સોની 28 જૂન 2017ના રોજ યુપીએસસીના સભ્ય બન્યા હતા. તેમને 16 મે 2023 ના રોજ યુીએસસીના પ્રમુખ બનાવવામાં આવ્યા હતા.
કેન્દ્ર સરકારના એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસને જણાવ્યું કે, “સોનીએ લગભગ એક મહિના પહેલા UPSC ચીફના પદ પરથી રાજીનામું આપ્યું હતું અને 31 જુલાઈ સુધીમાં તેમને રાહત મળવાની અપેક્ષા છે.” તેમણે કહ્યું કે, “સોનીનું રાજીનામું IAS પ્રોબેશનર પૂજા ખેડકરના ચાલી રહેલા વિવાદ સાથે બિલકુલ સંબંધિત નથી અને તે માત્ર એક સંયોગ છે.” અધિકારીએ દાવો કર્યો.
કોણ છે મનોજ સોની? અચાનક જ પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું
મનોજ સોની મહારાજા સયાજીરાવ યુનિવર્સિટી (MSU), બરોડા (વડોદરા) ના વિદ્યાર્થી રહી ચૂક્યા છે. તેમણે 1980 માં પોલિટિકલ સાયન્સમાં બીએ અને એમએ કર્યું. MSU ખાતેના તેમના કેટલાક ભૂતપૂર્વ સહાધ્યાયીઓ કહે છે કે, તેઓને છેલ્લા કેટલાક સમયથી એવું લાગતું જ હતું કે, ડૉ. મનોજ સોની યુનિયન પબ્લિક સર્વિસ કમિશનમાં તેમનો કાર્યકાળ પૂરો નહીં કરે, જો કે તેમનું હાલમાં પદ પરથી અચાનક રાજીનામું આશ્ચર્યજનક હતું.
નાની ઉંમરે પિતા ગુમાવ્યા
મુંબઈમાં જન્મેલા સોનીએ નાની ઉંમરમાં જ પિતા ગુમાવ્યા પછી તે અને તેની માતા જયશ્રીબેન બિન-લાભકારી સંસ્થા અનુપમ મિશનમાં જોડાયા. આ મિશનના વડા જશભાઈ પટેલને ત્યાં “સાહબ” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. કહેવાય છે કે, સોની વર્ષ 2020માં યોગી બની ગયા હતા. સૂત્રોએ ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસને જણાવ્યું કે, હવે તે મિશન પર પાછા ફરે તેવી અપેક્ષા છે. આગળ જઈને તેઓ જશભાઈના અનુગામી તરીકે આ મિશનનું નેતૃત્વ કરી શકે છે.
સોનીએ 1991માં આણંદ જિલ્લામાં આવેલી સરદાર પટેલ યુનિવર્સિટી (SPU)માં રાજનીતિ વિજ્ઞાન વિભાગમાં ભણાવવાનું શરૂ કર્યું. એસપીયુની વેબસાઈટ અનુસાર, તેમણે 2016 સુધી ત્યાં લોકોને ભણાવ્યા હતા.
2002 ના ગુજરાત રમખાણો પછી તરત જ તેમની દેખરેખ હેઠળ SPU ખાતે UGC દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવેલ સરદાર વલ્લભભાઈ સેન્ટર ખાતે એક સેમિનારનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. આ સિમ્પોઝિયમનું શીર્ષક હતું “ઇન સર્ચ ઑફ એ થર્ડ સ્પેસ: બિયોન્ડ ધ ગોધરા નરસંહાર અને તેના પરિણામો”. સેમિનારમાં ગુજરાતીમાં આપેલા ભાષણોમાં હિંદુઓને સમર્થન આપવામાં આવ્યું હતું. ભાષણનો અંગ્રેજી અનુવાદ સોની, સેક્રેટરી, સ્વર્ગસ્થ પ્રોફેસર આરસી દેસાઈ અને તત્કાલીન પ્રોફેસર, સ્વર્ગસ્થ જાવેદ હુસૈન ખાને સંકલિત કર્યો હતો.
જ્યારે સોની આનંદીબેન પટેલની નજીક બની ગયા હતા
સૂત્રોનું કહેવું છે કે, આ તે જ સમય હતો જ્યારે સોની આનંદીબેન પટેલની નજીક બન્યા હતા. આનંદીબેન તે સમયે મુખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીની આગેવાની હેઠળની ગુજરાત સરકારમાં શિક્ષણ મંત્રી હતા.
સોની 40 વર્ષની ઉંમરે MSU ના સૌથી યુવા વાઇસ ચાન્સેલર બન્યા હતા
મનોજ સોની 2005 માં 40 વર્ષની વયે MSU ના સૌથી યુવા વાઇસ ચાન્સેલર બન્યા હતા. એક વરિષ્ઠ પ્રોફેસર કહે છે, “સોની તે સમયે મોદી સરકારના સમર્થકોમાં સામેલ હતા.” પરંતુ, VC તરીકેનો તેમનો કાર્યકાળ 2007માં MSUમાં એક મોટો વિવાદ તરફ દોરી ગયો જ્યારે આંધ્ર પ્રદેશના ફાઇન આર્ટ્સના વિદ્યાર્થી ચંદ્ર મોહન સામે ફોજદારી કેસ નોંધવામાં આવ્યો. હિંદુ અને ખ્રિસ્તી કાર્યકરોએ ચંદ્ર મોહનના આર્ટવર્કના પ્રદર્શનનો વિરોધ કર્યો હતો. તેઓએ આરોપ લગાવ્યો હતો કે, આનાથી તેમના દેવતાઓનું અપમાન થયું છે.
મોહનનો બચાવ કરનારા ફાઇન આર્ટ્સના તત્કાલીન કાર્યકારી ડીન શિવાજી પણક્કરને સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા હતા. MSUના એક વરિષ્ઠ પ્રોફેસરે ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસને જણાવ્યું હતું કે, “યુનિવર્સિટીમાં ઘણા લોકો પણિકરને સસ્પેન્ડ કરવાના સોનીના નિર્ણયથી નાખુશ હતા અને કદાચ આ જ કારણ હતું કે, 2008માં તેમનો કાર્યકાળ પૂરો થયા પછી તેમને બીજી ટર્મ VC તરીકે આપવામાં આવી ન હતી.”
મનોજ સોની અમદાવાદ સ્થિત બાબા સાહેબ આંબેડકર ઓપન યુનિવર્સિટી (BAOU) ના વીસી તરીકે બે વખત નિયુક્ત થયા હતા. નિવૃત્ત પ્રોફેસર એચસી શુકુલ, જેઓ એમએસયુના પોલિટિકલ સાયન્સ વિભાગમાં મનોજ સોનીના શિક્ષક હતા, તેમણે યાદ કર્યું કે, એકવાર જ્યારે તેમના ઘરના રસોઈયા આવ્યા ન હતા, ત્યારે સોની હોસ્ટેલના મેસમાંથી તેમના પરિવાર માટે ભોજન લાવ્યા હતા. પ્રોફેસર કહે છે કે, તે સખત મહેનત સાથે આટલે સુધી પહોંચ્યા છે.
સાથીઓ પણ વખાણ કરે છે
MSU પોલિટિકલ સાયન્સ ડિપાર્ટમેન્ટના વર્તમાન વડા પ્રોફેસર અમિત ધોળકિયા કહે છે, “સોની એક સારા માણસ છે અને VC (MSU) તરીકેની તેમની પ્રામાણિકતા પ્રશ્નોની બહાર હતી.” ધોળકિયા તેમને ‘ટેક સેવી’ કહે છે. તે કહે છે, “જ્યારે તે BAOU માં VC હતો, ત્યારે તે ટેબલેટ લઈને આવતા હતા. જ્યારે તે સમયે ટેક્નોલોજી એટલી લોકપ્રિય નહોતી. “તેમણે શિક્ષણ માટે AV ટૂલ્સ દ્વારા ઑડિયો-વિઝ્યુઅલ સામગ્રીનો ઉપયોગ કરવાનું શરૂ કર્યું.”
2008માં મનોજ સોનીને ગુજરાત વિધાનસભા દ્વારા રાજ્યમાં બિન-સહાયિત વ્યાવસાયિક સંસ્થાઓના ફી માળખાને નિયમન કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે રચવામાં આવેલ ન્યાયમૂર્તિ આરજે શાહ ફી નિયમનકારી સમિતિના સભ્ય તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા.
સોનીનું 1995 માં પૂર્ણ થયેલ ડોક્ટરલ સંશોધન “પોસ્ટ-કોલ્ડ વોર ઇન્ટરનેશનલ સિસ્ટમિક ટ્રાન્ઝિશન અને ઇન્ડો-યુએસ રિલેશન્સ” જેને એસપીયુમાં પ્રોફેસર હરબંસ પટેલ દ્વારા માર્ગદર્શન આપવામાં આવ્યું હતું. પાછળથી તે “અંડરસ્ટેન્ડિંગ ધ ગ્લોબલ પોલિટિકલ અર્થક્વેક” નામના પુસ્તક તરીકે પ્રકાશિત થયું હતું.
સોની “ઓનરેરી મેયર-પ્રેસિડન્ટ ઓફ ધ સિટી ઓફ બેટન રૂજ” ના બિરુદથી સન્માનિત
UPSC મુજબ, વર્ષ 2013 માં, મનોજ સોનીને “ઓનરેરી મેયર-પ્રેસિડન્ટ ઓફ ધ સિટી ઓફ બેટન રૂજ” નું બિરુદ એનાયત કરવામાં આવ્યું હતું. સમાજથી વંચિત વર્ગોને આઇટી સાક્ષરતાથી સશક્ત બનાવવા તેમને આ એવોર્ડથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા.
મનોજ સોનીની પત્નીનું નામ પ્રાથા છે. તેણીએ એસપીયુમાંથી અભ્યાસ કર્યો છે. તે નડિયાદની એક કોલેજમાં જીવન વિજ્ઞાન ભણાવે છે. તેમનો પુત્ર ગાંધીનગરમાં કાયદાનો અભ્યાસ કરે છે.
