Republic Day 2025: પ્રજાસત્તાક દિવસ ભારતનો રાષ્ટ્રીય તહેવાર છે. વર્ષ 1950થી દર વર્ષે ભારત 26 જાન્યુઆરીને પ્રજાસત્તાક દિવસ તરીકે ઉજવશે. આ દિવસે દિલ્હીના કર્તવ્ય પથ પર રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવવામાં આવે છે તેમજ ભવ્ય પરેડનું આયોજન થાય છે. પ્રજાસત્તાક દિવસના સમારંભ દરમિયાન ભારતીય સેનાની ત્રણેય પાંખો એરફોર્સ, આર્મી અને નેવી એક સાથે પરેડ કરે છે, દિલધડક કરતબ દેખાડે છે અને ટેબ્લો રજૂ કરે છે, પરંતુ આ વખતે એવું નહીં થાય. ભારતના પ્રજાસત્તાક દિનની ઉજવણીના ઇતિહાસમાં પહેલીવાર આર્મી, નેવી અને એરફોર્સની અલગ અલગ ટેબ્લો નહીં હોય. આ વર્ષે ત્રણેય સેનાઓના સંયુક્ત ટેબ્લો જોવા મળશે.
મોટાભાગના ભારતીયો માટે દિલ્હીમાં થતી પરેડ પ્રજાસત્તાક દિવસનું પ્રતીક છે. ભારતીય સૈનાની તાકાતની સાથે સાથે તેની વૈવિધ્યસભર સંસ્કૃતિનું અદભૂત પ્રદર્શન, પ્રજાસત્તાક દિવસની આ પરેડ અનેક ભારતીયોના દિલમાં એક વિશેષ સ્થાન ધરાવે છે. પરંતુ, આ કાર્યક્રમમાં પરેડનો સમાવેશ શા માટે કરવામાં આવે છે? બંધારણના અમલીકરણ સાથે લશ્કરી પરેડનું શું જોડાણ છે? ચાલો જાણીએ.
પ્રાચીન ઇતિહાસ સાથે જોડાયેલી છે પરેડ
સૈનિકો અને શસ્ત્રોના ઉત્સાહપૂર્ણ પ્રદર્શન અને રાષ્ટ્રીય ગૌરવ વચ્ચે એતિહાસિક જોડાણ છે. મેસોપોટેમીયાની સંસ્કૃતિના સમયથી સૈન્ય કૂચનો ઉલ્લેખ છે. બાબેલોનના ઈશ્તારના પવિત્ર દરવાજેથી પાછા ફરતાં યોદ્ધા રાજાઓ નગર તરફના રસ્તે કૂચ કરી રહ્યા હતા. રોમન સામ્રાજ્યના ઇતિહાસમાં, વિજયી સેનાપતિઓ રાજધાનીમાં જુલુક કાઢતા હતા જે ચારેય બાજુ ઉત્સાહથી ભરપૂર હતા. પ્રશિયાની સેના (જેમાં મોટા ભાગનું પ્રુશિયા આધુનિક જર્મનીનું હતું) આધુનિક લશ્કરી પરેડના પ્રણેતા માનવામાં આવે છે.
ભારતના સંસ્થાનવાદી ભૂતકાળ સાથે જોડાણ
બ્રિટિશ રાજ દરમિયાન શાહી પરેડ અને સરઘસો સામાન્ય હતા. તેમણે માત્ર ભારતીયોને જ નહીં પરંતુ બાકીના વિશ્વ માટે, ખાસ કરીને યુરોપિયન વસાહતી શક્તિઓ માટે, બ્રિટીશ શક્તિનું પ્રદર્શન કર્યું. જ્યારે ભારતને આઝાદી મળી ત્યારે તેણે ઘણી જૂની બ્રિટીશ પરંપરાઓ ચાલુ રાખી હતી, પરેડ તેમાંની એક છે.
ભારતના પ્રથમ પ્રજાસત્તાક દિને સૈન્ય પરેડનું આયોજન
1950માં ભારતના પ્રથમ પ્રજાસત્તાક દિને સૈન્ય પરેડનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. ત્યારે દેશના નેતાઓ આ પ્રસંગને રાષ્ટ્રીય ઉજવણીના દિવસ તરીકે ઉજવવા માંગતા હતા જ્યારે આ દિવસ ભારતના નવા બંધારણના સત્તાવાર રીતે જાહેર કરવાનો દિવસ હતો. નેતાઓએ તેને ભારતીય રાજ્ય અને તેના લોકો માટે વિજયના દિવસ તરીકે જોયો હતો, જે સંસ્થાનવાદી શાસન સામેનો વિજય હતો અને એક નવા, સાર્વભૌમ અને મજબૂત પ્રજાસત્તાકના આગમનનો દિવસ હતો. આમ, પ્રજાસત્તાક દિનની ઉજવણીના અભિન્ન અંગ તરીકે લશ્કરી પરેડની પસંદગી કરવામાં આવી હતી.
ઇતિહાસકાર રામચંદ્ર ગુહાએ ઇન્ડિયા આફ્ટર ગાંધીમાં લખ્યું છે, “1950માં ઇરવિન એમ્ફિથિયેટર (હાલમાં મેજર ધ્યાનચંદ નેશનલ સ્ટેડિયમ) ખાતે પરેડ યોજવામાં આવી હતી. આ સમારંભમાં ભારતના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદની સત્તાવાર શપથવિધિ અને 3000થી વધુ માણસોની કૂચ કરી રહેલી ટુકડીનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં 21 તોપોની સલામી આપી અને ભારતીય વાયુ સેનાના લિબરેટર વિમાન ઉપરથી ઉડી રહ્યા છે. ”
આ પણ વાંચો | Republic Day 2025: પ્રજાસત્તાક દિવસ પર ધ્વજારોહણ થાય કે ધ્વજવંદન? બંને વચ્ચેનો ફરક જાણો
પ્રજાસત્તાક દિવસની પરેડ બની વધુ ભવ્ય અને આકર્ષક
જેમ જેમ પરેડ રાજપથ (હવે કર્તવ્ય માર્ગ) તરફ સ્થળાંતરિત થઈ, તેમ તેમ તે વધુ ભવ્ય અને આકર્ષક બની છે. હવે પરેડની છબી પણ અલગ હતી, તત્કાલીન વાઇસરોયના ઘરથી માંડીને બ્રિટિશ ભારતીય સૈનિકોના સ્મારક સુધી, જેને આજે આપણે ઇન્ડિયા ગેટ તરીકે ઓળખીએ છીએ, સમય જતાં આને એક નવો અર્થ આપવામાં આવ્યો. વળી, પ્રજાસત્તાક દિવસની પરેડમાં ટૂંક સમયમાં જ ઘણા બિન-લશ્કરી તત્વોનો પણ સમાવેશ થવા લાગ્યો. આઇકોનિક ટેબ્લો આ ઇવેન્ટનો એક અભિન્ન ભાગ બની ગયો અને તે ભારતની વૈવિધ્યસભર સંસ્કૃતિનું પ્રતીક પણ બન્યું.
