Indian Constitution Day History: ભારતમાં દર વર્ષે 26 નવેમ્બરના રોજ સંવિધાન દિવસ ઉજવવામાં આવે છે, જેને લઇને વિદ્યાર્થીઓ અને અન્ય લોકોના મનમાં ઘણીવાર પ્રશ્ન ઉઠે છે કે 26 નવેમ્બરના રોજ બંધારણ દિવસ કેમ ઉજવવામાં આવે છે. તેથી આ પ્રશ્નનો જવાબ એ છે કે 26 નવેમ્બરે સંવિધાન દિવસ ઉજવવામાં આવે છે કારણ કે આ દિવસે 1949 માં ભારતની બંધારણ સભાએ ભારતનું બંધારણ અપનાવ્યું હતું. આ દિવસ ભારતના બંધારણનું મહત્વ અને તેના નિર્માણમાં યોગદાન આપનારાઓને સન્માનિત કરવા માટે ઉજવવામાં આવે છે.
ભારતનું બંધારણ ક્યારે બન્યું અને ક્યારે લાગુ થયું?
બંધારણ સભાએ 2 વર્ષ, 11 મહિના અને 18 દિવસની સખત મહેનત પછી 26 નવેમ્બર 1949ના રોજ બંધારણ બનાવ્યું હતું. જે 26 જાન્યુઆરી 1950થી લાગુ કરવામાં આવ્યું હતું.
બંધારણ દિવસ ઉજવવાનો હેતુ શું છે?
બંધારણ દિવસની ઉજવણી કરવા પાછળના ઉદ્દેશ્યો આ પ્રમાણે છે.
- ભારતના બંધારણનું મહત્વ સમજવું
- બંધારણના મૂલ્યો અને આદર્શોનો પ્રચાર કરવો.
- સંવિધાનના નિર્માણમાં યોગદાન આપનારાઓનું સન્માન કરવું.
- નાગરિકોમાં બંધારણ પ્રત્યે જાગૃતિ અને આદર વધારવો.
બંધારણ સભાની પ્રથમ બેઠક ક્યારે યોજાઈ હતી?
બંધારણ સભાએ 9 ડિસેમ્બર 1946ના રોજ તેની પ્રથમ બેઠક યોજી હતી અને 26 નવેમ્બર 1949ના રોજ બંધારણનો સ્વીકાર કર્યો હતો. આ દરમિયાન બંધારણ સભાએ 11 સત્રોનું આયોજન કર્યું હતું અને બંધારણના વિવિધ પાસાઓ પર ચર્ચા કરી હતી.
બંધારણના નિર્માણમાં કયા-કયા મહાનુભાવોનું પ્રમુખ યોગદાન છે?
ભારતના બંધારણના નિર્માણમાં યોગદાન આપનાર અગ્રણી વ્યક્તિઓના નામ નીચે મુજબ છે.
- ડો. બાબા સાહેબ ભીમરાવ આંબેડકર (બંધારણ સભાના પ્રમુખ)
- જવાહરલાલ નહેરુ
- સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ
- રાજેન્દ્ર પ્રસાદ
- મૌલાના અબુલ કલામ આઝાદ
આ પણ વાંચો – અયોધ્યાના રામ મંદિરથી પીએમ મોદીએ કહ્યું – સદીઓના ઘા આજે ભરાઇ રહ્યા છે
ભારતનું બંધારણ શા માટે ખાસ છે?
ભારતનું બંધારણ ઘણા કારણોસર વિશેષ છે, જે નીચે મુજબ છે.
વિશ્વનું સૌથી મોટું લેખિત બંધારણ : ભારતનું બંધારણ વિશ્વનું સૌથી મોટું લેખિત બંધારણ છે. જેમાં 395 અનુચ્છેદ અને 12 અનુસૂચિઓ છે.
લોકતાંત્રિક મૂલ્યો પર આધારિત: બંધારણ સમાનતા, ન્યાય, સ્વતંત્રતા અને બંધુત્વ જેવા લોકશાહી મૂલ્યો પર આધારિત છે.
મૂળભૂત અધિકારોની ગેરંટી : બંધારણ નાગરિકોના મૂળભૂત અધિકારોની ગેરંટી આપે છે, જેમ કે સમાનતાનો અધિકાર, સ્વતંત્રતાનો અધિકાર અને જીવનનો અધિકાર.
નિર્દેશક સિદ્ધાંતો: બંધારણમાં નિર્દેશક સિદ્ધાંતોનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, જે રાજ્યને સામાજિક અને આર્થિક ન્યાય આપવા માટે પ્રેરિત કરે છે.
સંઘીય માળખું: બંધારણમાં સંઘીય માળખાનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, જેમાં સત્તાનું કેન્દ્ર અને રાજ્યો વચ્ચે વિભાજન કરવામાં આવ્યું છે.
સ્વતંત્ર ન્યાયતંત્ર: બંધારણમાં સ્વતંત્ર ન્યાયતંત્રનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, જે નાગરિકોના અધિકારોનું રક્ષણ કરે છે.
બંધારણ સુધારા પ્રક્રિયા: બંધારણમાં સુધારા પ્રક્રિયાનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, જે સમયની સાથે બદલાતા સમાજની જરૂરિયાતો અનુસાર બંધારણને અપડેટ કરવાની મંજૂરી આપે છે.
આ વિશેષતાઓને કારણે ભારતનું બંધારણ વિશ્વના સૌથી મહત્વપૂર્ણ અને પ્રભાવશાળી બંધારણોમાંથી એક માનવામાં આવે છે.
