Sleep and Memory Retention | ઊંઘમાં પણ તમે કંઈક નવું શીખી શકો છો? ઊંઘ અને શીખવા વચ્ચેનો રસપ્રદ સંબંધ શું છે?

Sleep Learning Science Myth or Fact | આપણામાંથી ઘણા લોકો અભ્યાસ કે કામ માટે આપણી ઊંઘ (sleep) નું બલિદાન આપી દે છે. "ઊંઘવું એ આળસુ લોકોનું કામ છે" એમ વિચારીને, આપણે મોડી રાત સુધી અભ્યાસ કે ઓફિસ પ્રોજેક્ટ્સમાં વ્યસ્ત રહીએ છીએ. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે ઊંઘ ફક્ત તમારા શરીરને ઉર્જા જ આપતી નથી, પણ તમારા મગજને પણ તેજ બનાવે છે? જાણો કેવું રીતે?

ઊંઘતી (sleep) વખતે, આપણું મગજ (brain) ઘણી બધી બાબતો કરે છે જે આપણી શીખવાની અને યાદ રાખવાની ક્ષમતાને મજબૂત બનાવે છે. તો પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે શું આપણે ખરેખર ઊંઘતી વખતે કંઈક નવું શીખી શકીએ છીએ? જાણો

ઊંઘ અને શીખવા વચ્ચેનો વૈજ્ઞાનિક સંબંધ : પહેલી નજરે એવું લાગે છે કે જ્યારે આપણે ઊંઘતા હોઈએ છીએ, ત્યારે મગજ આરામ કરી રહ્યું હોવાથી આપણે કંઈ શીખી શકતા નથી. પરંતુ સંશોધન કંઈક બીજું જ કહે છે.

ઊંઘ સીધી રીતે બે રીતે શીખવામાં મદદ કરે છે: જ્યારે આપણે કંઈક નવું શીખીએ છીએ, ત્યારે ઊંઘ મગજમાં તે માહિતીને મજબૂત બનાવવામાં મદદ કરે છે. આ તે માહિતીને લાંબા સમય સુધી યાદ રાખવામાં મદદ કરે છે. ઊંઘ દરમિયાન, મગજ નક્કી કરે છે કે કઈ માહિતી ભવિષ્યમાં ઉપયોગી થઈ શકે છે અને તેને સંગ્રહિત કરે છે, આ પ્રક્રિયાને "મેમરી કોન્સોલિડેશન" કહેવામાં આવે છે - એટલે કે, જાગતી વખતે તમે જે કંઈ શીખો છો, મગજ તેને ઊંઘ દરમિયાન ગોઠવે છે અને સુરક્ષિત કરે છે.

શું આપણે સૂતી વખતે ઑડિયો સાંભળીને કંઈક નવું શીખી શકીએ છીએ? ઘણા લોકો માને છે કે જો તેઓ સૂતી વખતે ઑડિયોબુક કે લેક્ચર સાંભળે છે, તો તેઓ કોઈપણ પ્રયત્નો વિના નવી માહિતી મેળવી શકે છે. જોકે, આ વિચાર સંપૂર્ણપણે ખોટો છે. વિજ્ઞાને સાબિત કર્યું છે કે ઊંઘતી વખતે કોઈપણ જટિલ માહિતી, જેમ કે નવી ભાષાઓ અથવા વિજ્ઞાન ખ્યાલો, સંપૂર્ણપણે શીખવી લગભગ અશક્ય છે.

પરંતુ એક સંશોધનમાં જાણવા મળ્યું છે કે જો તમે સૂતી વખતે કોઈ નવી ભાષાના શબ્દો અને તેના અર્થ સાંભળો છો, તો જ્યારે તમે જાગો છો, ત્યારે તમારા મનમાં તે શબ્દો વિશે "ગટ ફીલિંગ" અથવા અચેતન સમજણ રચાઈ શકે છે. એટલે કે, તમે સીધું કંઈ શીખ્યા નથી, પરંતુ મગજે ચોક્કસપણે કેટલાક જોડાણો બનાવ્યા છે.

ઊંઘના ફાયદા : જો તમે જે અભ્યાસ કરો છો તે લાંબા સમય સુધી યાદ રાખવા માંગતા હો, તો શ્રેષ્ઠ રસ્તો એ છે કે અભ્યાસ કર્યા પછી સારી ઊંઘ લો. આ ઊંઘ તમારા મગજને તમે જે શીખ્યા છો તેને વધુ સારી રીતે એકીકૃત કરવામાં મદદ કરે છે.

આ ઉપરાંત, સંશોધન એ પણ દર્શાવે છે કે નાની ઊંઘ તમારા મગજને તાજગી આપવા અને યાદશક્તિ સુધારવામાં પણ મદદ કરી શકે છે. આ સાથે, તમારી નિર્ણય લેવાની ક્ષમતા સુધરે છે, ભાવનાત્મક સંતુલન જળવાઈ રહે છે, એકાગ્રતા સુધરે છે, તણાવ અને ચિંતા ઓછી થાય છે. કંઈપણ અભ્યાસ કર્યા પછી અથવા શીખ્યા પછી તરત જ ઊંઘવાથી તે માહિતી મજબૂત થાય છે, આ મન અને શરીર બંને માટે મહત્વપૂર્ણ છે