Nirupama Subramanian : પાકિસ્તાનમાં મંગળવારે બપોરે ઇસ્લામાબાદ હાઇકોર્ટના પરિસરમાંથી ઇમરાન ખાનની હેમ હાથે ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. ઇમરાન ખાનની ધરપકડ બાદ પાકિસ્તાનમાં કેટલીક જગ્યાએ હિંસા ફાટી નીકળી હતી. લોકશાહી પાકિસ્તાન માટે લડવૈયા તરીકે તેમના અનુયાયીઓ વચ્ચે તેમનો દરજ્જો વધારવા માટે જ સેવા આપી શકે છે. તેનો અર્થ એ છે કે આ ગાથાના કોઈપણ મુખ્ય કલાકારો માટે આ સર્પાકાર નવી કટોકટીમાંથી કોઈ સરળ બહાર નીકળવાનું નથી.
ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાનની ધરપકડને વડા પ્રધાન શેહબાઝ શરીફની નાગરિક સરકારની નહીં પરંતુ પાકિસ્તાન સેનાની કાર્યવાહી તરીકે જોવામાં આવે છે. પહેલા ક્યારેય ન હોય તેવા દ્રશ્યોમાં ખાનના સમર્થકોના ગુસ્સે ભરાયેલા ટોળાઓ રાવલપિંડીમાં GHQ તરફ જતા ગેટ સહિત સમગ્ર દેશમાં લશ્કરી ચોકીઓની આસપાસ વિરોધમાં એકત્ર થઈ રહ્યા છે.
પણ જો સેનાએ પોતાને પગમાં ગોળી મારી હોય તો પણ આવા વિરોધને કારણે ટોચ પર વિચાર પરિવર્તન થાય તેવી શક્યતા નથી. આ પગલું ભર્યા બાદ આર્મી ચીફ જનરલ અસીમ મુનીર પોતાના વિરોધી સામે પીછેહઠ કરે તો નવાઈ લાગશે .
70 વર્ષીય ક્રિકેટરમાંથી રાજનેતા બનેલા ગત વર્ષથી પાકિસ્તાન આર્મી સાથે તાળાબંધી કરી રહ્યા છે. તત્કાલીન સીઓએએસ જનરલ કમર જાવેદ બાજવા સાથે તેમની સરકારનું સમર્થન પાછું ખેંચવા માટે અને તેમણે વિપક્ષમાં અવિશ્વાસની દરખાસ્ત ગુમાવી ન હતી તેની ખાતરી કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. એપ્રિલ 2022 તેમના વડા પ્રધાન પદના કાર્યકાળનો અચાનક અંત લાવી અને તેમના અનુગામી મુનીર સાથે જેમને બાજવા દ્વારા ખાનના કહેવા પર આઈએસઆઈ ચીફ તરીકે હળવા કરવામાં આવ્યા હતા.
ખાનની ધરપકડની આગાહી કરવામાં આવી હતી. જ્યારથી તેમને પદ પરથી હાંકી કાઢવામાં આવ્યા ત્યારથી તેમની લોકપ્રિયતામાં વધારો થયો છે, પ્રતીતિ દ્વારા ગેરલાયક ઠરાવવું એ તેમને ચૂંટણીમાંથી દૂર રાખવાનો એકમાત્ર રસ્તો હતો. તેમના પર હત્યાથી લઈને રાજ્યની ભેટોના વેચાણથી નફો કરવા સુધીના 140 કેસોમાં નોંધાયેલ છે. ખાનની હકાલપટ્ટી પછી પાકિસ્તાન ડેમોક્રેટિક મૂવમેન્ટ (PDM) નામના પક્ષોના ગઠબંધન દ્વારા રચાયેલી શેહબાઝ શરીફની આગેવાની હેઠળની સરકાર અને આર્મી આ પ્રયાસમાં એકજૂથ છે.
પીડીએમને ખાનના હાથે ચૂંટણી હારનો ડર છે. અને જો ખાન ચૂંટાય છે, તો જનરલ મુનીર, જેમની ચીફ તરીકે નિમણૂક સરકારે તેમની નિવૃત્તિની તારીખ મુલતવી રાખ્યા પછી થઈ હતી, તે પ્રથમ જાનહાનિ હશે. મુનીરની નિમણૂક અને ખાન પરના વિભાજનને લઈને આર્મીમાં કેટલાક મતભેદ હોવાનું જણાય છે, ઘણા ટોચના લોકો તેને પાકિસ્તાનમાં તેની મુખ્ય સ્થિતિ માટે સીધો ખતરો માને છે.
વિરોધ કેટલો સમય ચાલે છે અને આર્મી તેમની સાથે કેવી રીતે વ્યવહાર કરે છે તે આગળ શું થાય છે તેમાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવશે. અત્યાર સુધી, બળનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો નથી. લાહોરમાં ટોળાને આર્મી હોમમાં પ્રવેશતા અટકાવવામાં આવ્યા ન હતા. જે ખાલી દેખાતા હતા. ટ્વિટર પરના અન્ય વિઝ્યુઅલમાં, GHQ ના એક પ્રવેશદ્વાર પરના દરવાજાને હલાવતા ટોળાને મુક્તપણે પ્રવેશવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. સેનાને આશા છે કે ગુસ્સો શમી ગયા બાદ લોકો ઘરે પરત ફરશે.
ઉપરાંત, મંગળવાર સાંજ સુધીમાં પાકિસ્તાન તહરીક-એ-ઈન્સાફનો કોઈ નેતા કોઈપણ વિરોધ પ્રદર્શનમાં મોખરે નહોતો. પીટીઆઈના ઘણા અગ્રણી નેતાઓ, ટ્વિટર પર ચેમ્પિયન, શાંત છે. પાર્ટીના નંબર બે, શાહ મેહમૂદ કુરેશીએ તમામ પીટીઆઈ સમર્થકોને તેમના નેતાની મુક્તિ માટે શેરીઓમાં ઉતરવાનું આહ્વાન કર્યું હતું. “આ ઘરે બેસવાનો સમય નથી,” તેણે ટ્વિટર અને અન્યત્ર પોસ્ટ કરેલી ટૂંકી વિડિઓ ક્લિપમાં કહ્યું. જેમ જેમ સત્તાવાળાઓએ ટ્વિટર અને અન્ય સોશિયલ મીડિયા બંધ કરી દીધું, તેણે બીજો સંદેશ આપ્યો કે જ્યાં સુધી ખાનને મુક્ત કરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી વિરોધ ચાલુ રાખવો જોઈએ.
પરંતુ દૃશ્યમાન નેતૃત્વ વિના, ભય એ છે કે જો વિરોધ ચાલુ રહેશે, તો તેઓ નિયંત્રણની બહાર સર્પાકાર થઈ શકે છે. પાકિસ્તાની સેના વિરોધીઓ સામે આત્યંતિક પગલાં લેવા માટે ઘૃણા કરશે. ખાસ કરીને પંજાબમાં જે પ્રાંત તેની સાથે સૌથી વધુ નજીકથી ઓળખાય છે, પછી ભલે તે નાગરિક સરકારનો મોરચો તરીકે ઉપયોગ કરી શકે. પરંતુ, જો જરૂરી હોય તો, અર્ધલશ્કરી રેન્જર્સને તૈનાત કરવા જેમ કે આજે ધરપકડમાં જોવા મળે છે, તે આર્મી માટે તેની સીધી ઓળખ કર્યા વિના બળનો ઉપયોગ કરવાનો એક માર્ગ હોઈ શકે છે. મોબાઈલ ઈન્ટરનેટ સેવાઓના ઘટાડાથી બળનો ઉપયોગ થવાની આશંકા ઉભી થઈ હતી.
તાજેતરની કટોકટીએ માર્શલ લોની વાત પણ પાછી લાવી છે, જોકે જ્યારે દેશ આર્થિક કટોકટીનો સામનો કરી રહ્યો છે અને ડિફોલ્ટની સંભાવના વધારે છે ત્યારે આર્મી ભાગ્યે જ કડક પગલું ભરવા માંગશે. IMFની મદદ મેળવવી અત્યારે છે તેના કરતાં માર્શલ લો તેને વધુ મુશ્કેલ બનાવશે.
ખાન વગર પીટીઆઈ કંઈ નથી. હમણાં માટે, પાર્ટીનું નેતૃત્વ ખાન દ્વારા તેમની અપેક્ષિત ધરપકડ પહેલા નિમણૂક કરાયેલી સમિતિ દ્વારા કરવામાં આવશે. જો ખાનને દોષિત ઠેરવવામાં આવે અને ગેરલાયક ઠેરવવામાં આવે, તો કુરેશી, જે પાર્ટીમાં સૌથી વધુ સ્થાપિત નેતા છે, તે તેને આગામી ચૂંટણીમાં દોરી શકે છે, જ્યારે પણ તે યોજાય છે, જેલમાં બંધ નેતા વતી મતોનું પ્રચાર કરી શકે છે. એક પીઢ રાજકારણી તરીકે, ઝરદારી સરકારમાં વિદેશ પ્રધાન તરીકે અજમાયશ અને કસોટી કરવામાં આવી છે, તેઓ કદાચ સ્થાપના માટે વધુ સ્વીકાર્ય હશે.
ત્યારે સવાલ એ છે કે આ બધું શહેબાઝ શરીફ સરકારના આદેશ અને નિયંત્રણ કેન્દ્ર નવાઝ શરીફને ક્યાં છોડી દે છે. તેણે પાકિસ્તાન પરત ફરવાની અને કદાચ ટૂંક સમયમાં ઓફિસમાં પણ જવાની આશામાં સેના સાથે શાંતિ કરી. પરંતુ તે દિવસેને દિવસે વધુ મુશ્કેલ લાગે છે.
Disclaimer : આ આર્ટિકલ ફાઇનાન્સિયલ એક્સપ્રેસ પરથી અનુવાદીત છે, મૂળ આર્ટિકલ વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો
