Damini Nath: વર્ષ 2021-2022ની શરુઆત ઘાતક કોવિડ-19ની બીજી લહેરથી થઈ હતી. આ સમયગાળામાં નાનાથી લઇને મોટા વેપારીઓ, સામાન્ય લોકો સહિતના તમામ ક્ષેત્રના લોકો પ્રભાવીત થયા હતા. કોવિડ-19 મહામારીએ લોકોના રોજગારધંધા ઠપ કરી નાંખ્યા હતા. બીજી તરફ આવી કપરી પરિસ્થિતિ વચ્ચે કેન્દ્ર સરકારે રાહત પેકેજ પણ જાહેર કર્યું હતું. કોરોનાની મહામારીમાં સૌથી વધારે અસર ફેરીઆઓ, શેરી વિક્રેતાને થઈ હતી. જોકે, શેરી વિક્રેતાઓએ કેન્દ્રીય યોજના અંતર્ગત 5000-10000 રૂપિયાની લોન લીધી હતી. જોકે, ઉધાર લેનાર લોકોમાંથી લગભગ અડધા લોકોએ લોન પુરી કરી દીધી હતી. પરંતુ કુલ મળીને જુલાઈ 2020 અને ફેબ્રુઆરી 2023 વચ્ચે કુલ લોનના માત્ર 17.51 ટકા જ ડિફોલ્ડ થઇ હતી. આનો અર્થ એ થાય કે લોન લેનાર શેરી વિક્રેતાઓ પૈકી મોટા ભાગના લોકોએ પોતાનું દેવું ચૂક્તે કરી દીધું હતું.
પ્રધાનમંત્રી સ્ટ્રીટ વેન્ડર્સ આત્મનિર્ભર નિધિ (પીએમ-સ્વનિધિ) અંતર્ગત 5,000-10,000 રૂપિયાની સૌથી નાની ટિકિટ સાઈઝ સાથેની લોનની સંખ્યા જે 2020માં વિતરિત કરાયેલી લોનની કુલ સંખ્યાના 3.98 ટકાથી વધીને બિન-કાર્યક્ષમ અથવા ખરાબ થઈ ગઈ છે. 2021-22માં ફાળવવામાં આવેલી કુલ લોનના 21 થી 48.18 ટકા સરકારી ડેટા દર્શાવે છે. 2022-23માં (10 ફેબ્રુઆરી, 2023 સુધી), કુલ વિતરિત કરાયેલી લોનના 19.09 ટકા ખરાબ થયા હતા.
ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસ દ્વારા માહિતી અધિકાર કાયદા હેઠળ મેળવેલા કેન્દ્રીય ગૃહ અને શહેરી બાબતોના મંત્રાલયના આંકડા દર્શાવે છે કે ત્રણ વર્ષમાં (જુલાઈ 2020 થી 10 ફેબ્રુઆરી, 2023) 33.69 લાખ જેટલી લોન, રૂ. 5,000 થી રૂ. 10,000 વચ્ચે પ્રત્યેકને એક વર્ષની પાકતી મુદત સાથે અને રૂ. 3,345 કરોડ સુધીનો ઉમેરો કરીને વિતરિત કરવામાં આવ્યા હતા. તેમાંથી આ વર્ષે 10 ફેબ્રુઆરી સુધીમાં 15.05 લાખ લોનની સંપૂર્ણ ચુકવણી કરવામાં આવી છે (વર્ષ મુજબના ડેટા માટે ચાર્ટ જુઓ).
અધિકારીઓના જણાવ્યા અનુસાર શેરી વિક્રેતાઓ દ્વારા ચૂકવવામાં આવતી EMIs 7 ટકાની સરકારી સબસિડી પછી બેંકો દ્વારા વસૂલવામાં આવતી મુખ્ય રકમ અને વ્યાજના આધારે લગભગ 934 રૂપિયા પ્રતિ મહિનાથી શરૂ થાય છે. સરકારે 10 ફેબ્રુઆરી, 2023 સુધીના ત્રણ વર્ષમાં વ્યાજ સબસિડી તરીકે રૂ. 57.05 કરોડ ચૂકવ્યા છે.
આ પણ વાંચોઃ- હિંડનબર્ગ વિવાદ વચ્ચે પણ અદાણી ગ્રૂપની કંપનીઓમાં LICએ રોકાણ વધાર્યું
મંત્રાલયે દર વર્ષના અંતે નોન-પર્ફોર્મિંગ એસેટ્સ (NPA) બની ગયેલી લોનના કુલ મૂલ્યનો ડેટા પ્રદાન કર્યો નથી. આરટીઆઈ હેઠળ તે ફક્ત લોન ખાતાઓની ટકાવારી પર ડેટા પ્રદાન કર્યો છે. જુલાઈ 2020 માં શરૂ કરાયેલ PM-SVANidhi હેઠળ એક વર્ષમાં રૂ. 5,000-10,000ની પ્રથમ મુદતની લોનની ચુકવણીએ વિક્રેતાને બે વર્ષમાં ચૂકવવા માટે રૂ. 20,000 સુધીની બીજી મુદતની લોન માટે પાત્ર બનાવ્યા હતા. જો આ પણ સમયસર ચૂકવવામાં આવે તો વિક્રેતા રૂ. 50,000 સુધીની ત્રીજી મુદતની લોન માટે પાત્ર બને છે.
પીએમ-સ્વનિધિ ધિરાણનો મોટો ભાગ – કુલ રૂ. 4,898.75 કરોડમાંથી રૂ. 3,345 કરોડ – જુલાઈ 2020થી શરૂ કરીને 10 ફેબ્રુઆરી, 2023 સુધીના ત્રણ વર્ષમાં 33.69 લાખ ખાતાઓમાં પ્રથમ મુદતની લોન તરીકે વિસ્તૃત કરવામાં આવ્યા હતા. બીજી મુદતની લોન હેઠળ કુલ રૂ. 1,461 કરોડનું ધિરાણ 7.32 લાખ લોન એકાઉન્ટ અને ત્રીજા મુદતની લોન હેઠળ રૂ. 94 કરોડ હતા.
નામ જાહેર ન કરવા માંગતા અધિકારીઓના જણાવ્યા અનુસાર સહભાગી બેંકો દ્વારા નોંધવામાં આવેલા એનપીએના દર અને 2021-2022માં વધારો બીજી લહેરની અસર તરફ નિર્દેશ કરે છે. તેઓએ જણાવ્યું હતું કે NPA દરોની ગણતરી ત્યાં સુધી આપવામાં આવેલી મુદતની લોનની કુલ સંખ્યામાંથી ચૂકવવામાં આવેલી લોનની સંખ્યા અને સમયસર ચૂકવવામાં આવતી લોનની સંખ્યાને બાદ કરીને કરવામાં આવે છે.
આ પણ વાંચોઃ- આજનો ઇતિહાસ 12 એપ્રિલ : વર્લ્ડ એવિએશન એન્ડ કોસ્મોનોટિક્સ ડે – રશિયાએ પ્રથમ માનવ અંતરિક્ષ યાન મોકલ્યું
RTI જવાબ દર્શાવે છે કે કુલ 193 બેંકોએ સ્કીમની શરૂઆતથી 10 ફેબ્રુઆરી સુધી કુલ 41.20 લાખ લોન (દરેક રૂ. 10,000 સુધી, રૂ. 20,000 પ્રત્યેક અને રૂ. 50,000 પ્રત્યેકની) રૂ. 4,898.75 કરોડની કુલ લોનનું વિતરણ કર્યું હતું. સૌથી વધુ વિતરિત કરાયેલી લોન માટે સેક્ટર બેંકોનો હિસ્સો હતો, જેમાં સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાએ એકલા 12.15 લાખ લોનનું વિતરણ કર્યું હતું.
એકવાર પ્રથમ મુદતની લોન ચૂકવી દેવામાં આવે તે પછી, વિક્રેતાઓ રૂ. 15,000 થી રૂ. 20,000ની બીજી મુદતની લોન મેળવી શકે છે, જે બે વર્ષમાં ચૂકવવામાં આવશે. મે 2021 થી બીજી મુદતની લોનની શરૂઆતથી આ વર્ષે 10 ફેબ્રુઆરી સુધી, 1,461 કરોડ રૂપિયાની કુલ 7.32 લાખ લોનનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું છે. માત્ર 4,906 લોન ખાતા જ ખરાબ થયા છે. 27,621 જેટલી સેકન્ડ ટર્મ લોનની સંપૂર્ણ ચુકવણી કરવામાં આવી હતી.
જુલાઈ 2022 થી, જેઓ બીજી મુદતની લોન ચૂકવે છે તેમના માટે રૂ. 30,000 થી રૂ. 50,000ની ત્રીજી મુદતની લોન શરૂ કરવામાં આવી હતી. આરટીઆઈના જવાબ મુજબ આ વર્ષે 10 ફેબ્રુઆરી સુધીમાં રૂ. 94 કરોડની 18,890 ત્રીજી મુદતની લોનનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું છે.
