શિક્ષણ મંત્રાલય દ્વારા રવિવાર (29 જાન્યુઆરી) ના રોજ ઓલ ઈન્ડિયા સર્વે (AISHE) 2020-21 રિપોર્ટ જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો. જેમાં ઘણા અગત્યના ખુલાસા થયા છે. ભારતમાં ઉચ્ચ શિક્ષણમાં ડ્રોપઆઉટ રેટ ધીમે ધીમે ઘટી રહ્યો છે. ઉચ્ચ શિક્ષણમાં 4.14 કરોડથી વધુ વિદ્યાર્થીઓ અભ્યાસ કરી રહ્યા છે. તેમાંથી બે કરોડથી વધુ વિદ્યાર્થીનીઓ સામેલ છે.
ગ્રોસ એનરોલમેન્ટ રેશિયો (GER) માં વર્ષ 2014ની સરખામણીમાં 21 ટકાનો વધારો નોંધાયો છે. જ્યારે 18થી 23 વર્ષની વય જૂથ માટે GER 27.3 ટકા પર પહોંચી ગયો છે. શિક્ષણ મંત્રાલય દ્વારા રવિવારે મોડી સાંજે જાહેર કરવામાં આવેલા ઓલ ઈન્ડિયા સર્વે (AISHE) 2020-21ના રિપોર્ટમાં આ વાત સામે આવી છે. તમામ સામાજિક જૂથોના GERમાં સુધારો થયો છે.
મહત્વનું છે કે, શિક્ષણ મંત્રાલય વર્ષ 2011થી અખિલ ભારતીય ઉચ્ચ શિક્ષણ સર્વેક્ષણ હાથ ધરે છે. જે અંતર્ગત દેશની ટોચની તમામ શૈક્ષણિત સંસ્થાઓ આવરી લેવામાં આવે છે. આ સર્વેક્ષણમાં વિદ્યાર્થીઓની નોંધણી, શિક્ષકોનો ડેટા, માળખાકીય માહિતી, નાણાકીય માહિતી વગેરે જેવા વિવિધ પરિમાણો પર વિગતવાર માહિતી એકત્ર કરવામાં આવે છે.
AISHE 2020-21માં AISHE 2020-21પ્રથમ વખત, ઉચ્ચ શિક્ષણ સંસ્થાઓએ નેશનલ ઇન્ફોર્મેટિક્સ સેન્ટર (NIC)ની મદદથી ઉચ્ચ શિક્ષણ વિભાગ દ્વારા વિકસિત વેબ ડેટા કેપ્ચર ફોર્મેટ (DCF) દ્વારા સંપૂર્ણપણે ઓનલાઈન ડેટા કલેક્શન પ્લેટફોર્મનો ઉપયોગ કરીને રિપોર્ટ્સ જનરેટ કર્યા છે.
AISHE 2020-21 રિપોર્ટ મુજબ, B.Tech અને BE કાર્યક્રમોમાં નોંધણી 2016-17માં 40.85 લાખથી 10% ઘટીને 2020-21માં 36.63 લાખ થઈ ગઈ છે. જો કે ડેટા શૈક્ષણિક વર્ષ 2019-20 અને 2020-21 વચ્ચે એન્જિનિયરિંગ પ્રોગ્રામ્સ માટે નોંધણી સંખ્યામાં 20,000નો નજીવો વધારો દર્શાવે છે, તેમ છતાં સંપૂર્ણ પ્રવેશ સંખ્યા હજુ પણ પાંચ વર્ષમાં સૌથી ઓછી છે.
પાંચ વર્ષ પહેલાં, એન્જિનિયરિંગમાં સ્નાતક કાર્યક્રમોમાં વિદ્યાર્થીઓની ત્રીજા ક્રમની સૌથી વધુ નોંધણી હતી, જેમાં બેચલર ઑફ આર્ટસ અથવા BA સૌથી વધુ હતા, ત્યારબાદ બેચલર ઑફ સાયન્સ અથવા BSc. BTech અને BE પ્રોગ્રામ્સ છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં પ્રવેશમાં ઘટાડો ચોથા સ્થાને સરકી ગયો છે. હવે બેચલર ઓફ કોમર્સ અથવા B.Com (37.9 લાખ વિદ્યાર્થીઓ સાથે) દેશમાં ત્રીજા નંબરની સૌથી મોટી નોંધણીની સંખ્યા ધરાવે છે.
2020-21માં અંડરગ્રેજ્યુએટ સ્તરે કુલ નોંધણીના 33.5% આર્ટસ અથવા બીએમાં પ્રવેશ લેનારાઓ છે, ત્યારબાદ વિજ્ઞાન અથવા બીએસસી, જે કુલ 15.5% હિસ્સો ધરાવે છે, ત્યારબાદ કોમર્સ 13.9% છે. % હિસ્સો અને એન્જિનિયરિંગ અને ટેકનોલોજી જે 11.9% રજૂ કરે છે.
અન્ય મુખ્ય સ્નાતક કાર્યક્રમોમાં, વિદ્યાર્થીઓની નોંધણી ઉપર તરફ વલણ ધરાવે છે. BA, BSc અને BComમાં છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં પ્રવેશમાં મોટી વૃદ્ધિ જોવા મળી છે – BA 2016-17માં 80 લાખથી વધીને 2020-21માં 85 લાખ, BSc 44 લાખથી વધીને 47 લાખ અને BCom 34 લાખથી વધીને 2016માં 37 લાખથી 2020માં.
ડેટામાં એ પણ ઉલ્લેખ છે કે, હાલમાં B.Techમાં 23.20 લાખ વિદ્યાર્થીઓ છે, જેમાંથી 28.7% મહિલાઓ છે; BEમાં નોંધાયેલા 13.42 લાખ વિદ્યાર્થીઓમાંથી 28.5% મહિલાઓ છે. એકંદરે, કોમ્પ્યુટર એન્જિનિયરિંગ એ વિદ્યાર્થીઓમાં સૌથી લોકપ્રિય શાખા છે, ત્યારબાદ વિદ્યાર્થીઓમાં મિકેનિકલ એન્જિનિયરિંગ, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ એન્જિનિયરિંગ, સિવિલ એન્જિનિયરિંગ અને ઇલેક્ટ્રિકલ એન્જિનિયરિંગ આવે છે.
ડિસેમ્બર 2017માં, ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસે તેની ત્રણ મહિનાની લાંબી તપાસના તારણો પ્રકાશિત કર્યા હતા, ‘ડિગ્રીઓનું અવમૂલ્યન’, જેમાં 2016-17માં 3,291 એન્જિનિયરિંગ કોલેજોમાં 15.5 લાખ અંડરગ્રેજ્યુએટ બેઠકોમાંથી 51 ટકા માટે કોઈ લેનાર મળ્યા ન હતા.
તપાસમાં કથિત ભ્રષ્ટાચાર સહિત નિયમનમાં સ્પષ્ટ ગાબડા જોવા મળ્યા; નબળી ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, પ્રયોગશાળાઓ અને ફેકલ્ટીનું દુષ્ટ ચક્ર; ઉદ્યોગ સાથે અવિદ્યમાન જોડાણો; અને વર્ગખંડને પોષવા માટે તકનીકી ઇકોસિસ્ટમનો અભાવ. આ બધું, એવું જાણવા મળ્યું કે, સ્નાતકોની ઓછી રોજગારી માટે જવાબદાર છે.
AISHE ના તારણો 1,084 યુનિવર્સિટીઓ, 40,176 કોલેજો અને 8,696 એકલ સંસ્થાઓના પ્રતિભાવો પર આધારિત છે. દેશમાં કુલ 1,113 યુનિવર્સિટીઓ, 43,796 કોલેજો અને 11,295 એકલ સંસ્થાઓ છે.
