સોહિની ઘોષ : ગુજરાતમાં મહાત્મા ગાંધી રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી અધિનિયમ (મનરેગા) હેઠળ રોજગારમાં ઘટાડો નોંધાયો છે, તેમજ અગાઉના નાણાકીય વર્ષની સરખામણીમાં ડિસેમ્બર 2022 સુધીના જોગવાઈ કરેલ બજેટનો નબળો ઉપયોગ થયો, જે નાણાકીય વર્ષ 2022-23નો સામાજિક-આર્થિક સમીક્ષા અહેવાલ દર્શાવે છે.
28 ડિસેમ્બર, 2022 સુધી, 8.99 લાખ પરિવારોને 368.25 લાખ માનવ-દિવસની રોજગારી પૂરી પાડવામાં આવી છે, જે 22 ડિસેમ્બર, 2021 સુધીમાં 9.63 લાખ પરિવારોને આપવામાં આવેલા 433.76 લાખ માનવ-દિવસ કરતાં ઓછી છે.
વર્તમાન નાણાકીય વર્ષમાં ડિસેમ્બર, 2022 સુધી મનરેગા માટે રૂ. 2,334.03 કરોડની બજેટ જોગવાઈ સામે, રૂ. 1,438.57 કરોડ અથવા 61 ટકાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. અગાઉના નાણાકીય વર્ષમાં સમાન સમયગાળા દરમિયાન, 87 ટકા અથવા રૂ. રૂ. 689 કરોડના પ્રસ્તાવિત બજેટમાંથી રૂ. 599.95 કરોડનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.
જ્યારે મહિલાઓ અને અનુસૂચિત જનજાતિઓને આપવામાં આવતી રોજગારીના હિસ્સામાં વધારો જોવા મળ્યો હતો, ત્યારે અનુસૂચિત જાતિઓ માટે ડિસેમ્બર 2022 સુધી અગાઉના વર્ષની સરખામણીમાં થોડો ઘટાડો જોવા મળ્યો હતો.
વિશાલ ગુપ્તા, અધિક ગ્રામીણ વિકાસ કમિશનર (મનરેગા) કહે છે, “કોવિડ-19 પછીની પુનઃપ્રાપ્તિને કારણે વ્યક્તિઓમાં ઘટાડો સંભવ છે, જોકે, ગ્રામીણ તકલીફ ઓછી થઈ ગઈ છે અને મનરેગા હેઠળ નોકરીઓની સંખ્યા ઓછા વિકલ્પો છે.”
પાછલા વર્ષની સરખામણીમાં 2022-23માં વધુ જોબ કાર્ડ જાહેર કરવામાં આવ્યા હોવા છતાં અને વધુ કામો પૂર્ણ થયા હોવા છતાં ઘટાડો થયો છે. 2021-22માં 45.79 લાખ ગ્રામીણ પરિવારોની સામે 2022-23માં 47.23 લાખ ગ્રામીણ પરિવારોને જોબ કાર્ડ આપવામાં આવ્યા હતા.
રાજ્ય સરકારે 24 ફેબ્રુઆરીએ જાહેર કરેલા તેના 2023-24ના બજેટમાં મનરેગા માટે રૂ. 1,391 કરોડની ફાળવણી કરી છે, જે નાણાકીય વર્ષ 2022-23માં જાહેર કરાયેલા મનરેગા માટે રૂ. 1,410 કરોડના અંદાજપત્રની બરાબર છે. પરિવ્યયમાં યોજના માટે સામગ્રી અને વહીવટી ખર્ચનો સમાવેશ થાય છે જેમાં 25 ટકા રાજ્યનો હિસ્સો અને 75 ટકા કેન્દ્રનો હિસ્સો સામેલ છે.
વેતનનું સંપૂર્ણ ભંડોળ કેન્દ્ર દ્વારા વ્યક્તિગત રાજ્યોને ભંડોળ મુક્ત કરીને આપવામાં આવે છે
પૂર્ણ થયેલા કામોની દ્રષ્ટિએ, ડિસેમ્બર 2022 સુધી 1.18 લાખ કામો પૂર્ણ થયા છે, જ્યારે અગાઉના નાણાકીય વર્ષના સમાન સમયગાળામાં માત્ર 75,033 કામો જ પૂર્ણ થયા હતા.
આ પણ વાંચો – ગુજરાત સરકાર દ્વારા 2021-2022 વચ્ચે અદાણી પાવર પાસેથી ખરીદેલી વીજળીની સરેરાશ કિંમત 102% વધી
સુધારેલા આંકડા હોવા છતાં, સમયસર ચૂકવણી મેળવનાર યોજના હેઠળ કાર્યરત લોકોની ટકાવારી 2021-22માં 98.13 ટકાથી ઘટીને ચાલુ નાણાકીય વર્ષમાં 96 ટકા થઈ ગઈ છે.
