પરિમલ એ ડાભી, અમદાવાદ: આ બધું 1995-96 માં પતંગ મહોત્સવથી શરૂ થયું હતું, જ્યાં અમદાવાદના પોલીસ મુખ્યાલયમાં મેળો યોજાયો હતો અને જેલના કેદીઓનો એક સ્ટોલ હતો જ્યાં તેઓ બેકરી ઉત્પાદનો, ફરસાણ (તળેલા નાસ્તા) અને ભજીયા વેચતા હતા. સાબરમતી સેન્ટ્રલ જેલના કેદીઓ દ્વારા ચલાવવામાં આવતી પહેલી દુકાન પાછળથી પ્રાયોગિક ધોરણે જેલની નજીક ખોલવામાં આવી હતી. આ રીતે જેલ ભજીયા હાઉસનો જન્મ થયો.
સાબરમતી સેન્ટ્રલ જેલના ફેક્ટરી મેનેજર અરવિંદ પરમાર, જેમના હાથ નીચે જેલ ભજીયા હાઉસ આવે છે, તેઓ કહે છે, “1997 માં જેલ સત્તાવાળાઓએ આરટીઓ સર્કલ પાસે એક જેલ કેદીને જગ્યા ફાળવી હતી જે ફરસાણ બનાવવાનું જાણતો હતો અને પ્રાયોગિક ધોરણે ભજીયાનું વેચાણ શરૂ કર્યું હતું. તે સમયે જેલના ડિરેક્ટર જનરલ વિજય સિંહ ગુમાન હતા. તે જેલની મિલકત પરના એક નાના રૂમમાં શરૂ થયું હતું. આઉટલેટને સારો પ્રતિસાદ મળ્યો અને તેથી ગ્રાહકો માટે ટેબલ અને ખુરશીઓ સાથેનો શેડ બનાવવામાં આવ્યો. દુકાનને સારો પ્રતિસાદ મળવા લાગ્યો, તેથી અમે દુકાનમાં 8-10 વધુ કેદીઓને કામ પર રાખવાનું શરૂ કર્યું”.
જેલના મહાનિર્દેશક કેએલએન રાવ કહે છે કે ભજીયા એટલા લોકપ્રિય થયા કે હવે તેઓ 1 કરોડ રૂપિયા સુધીનો વ્યવસાય કરે છે.
ભજીયાની ગુપ્ત રેસીપી વિશે પરમારે કહ્યું, “અમારી પાસે એક નિશ્ચિત સ્કેલ છે જેના આધારે ભજીયા બનાવવામાં આવે છે. કુશળ કેદીઓ ભજીયા બનાવે છે, અને તેમના હેઠળ અન્ય કેદીઓને પણ ભજીયા બનાવતા પહેલાં તાલીમ આપવામાં આવે છે. અમે ઉપયોગમાં લેવાતા ઘટકોની ગુણવત્તાનું સખત ધ્યાન રાખીએ છીએ. ફૂડ એન્ડ ડ્રગ્સ વિભાગના અધિકારીઓ નિયમિતપણે દુકાનની મુલાકાત લે છે અને આજ સુધી ગુણવત્તા સંબંધિત કોઈ ફરિયાદ નથી.”
પરમારના જણાવ્યા મુજબ, 2009 માં જ્યાં દુકાન હતી તે જગ્યા રોડ પહોળા કરવા માટે સંપાદિત કરવામાં આવી હતી અને નજીકમાં એક નવી જગ્યા ફાળવવામાં આવી હતી. જેલ સત્તાવાળાઓએ ત્યાં એક નવું ગ્રાઉન્ડ + એક માળનું મકાન બનાવ્યું અને ભજીયાનું લાઈવ કાઉન્ટર શરૂ કર્યું. તે જ ઇમારતમાં જેલ સત્તાવાળાઓએ એક રૂમ પણ ખોલ્યો જ્યાં વિવિધ જેલ ઉત્પાદનો પણ વેચાતા હતા.
પરમારે જણાવ્યું કે, “તે દુકાન લગભગ છ મહિના પહેલા સુધી કાર્યરત હતી. અને હવે તેને તોડી પાડવામાં આવી છે અને જેલ ભજીયા હાઉસ માટે હેરિટેજ લુક સાથે એક નવી ઇમારત બનાવવામાં આવી રહી છે. હાલમાં નવીનીકરણ કરાયેલ ઇમારત તૈયાર ન થાય ત્યાં સુધી ભજીયાના વેચાણને અસ્થાયી રૂપે સાબરમતી સેન્ટ્રલ જેલ નજીક ખસેડવામાં આવ્યું છે.”
વારસાગત દેખાવ ધરાવતી ત્રણ માળની ઇમારત
જેલ ભજીયા હાઉસને એ જ જગ્યાએ “હેરિટેજ લુક” સાથે ત્રણ માળની ઇમારતમાં ફરીથી બનાવવામાં આવી રહ્યું છે. આગામી છ-આઠ મહિનામાં નવીનીકરણ પૂર્ણ થવાની શક્યતા છે, રાવ કહે છે, અને ઉમેરે છે કે આ દુકાન શહેરમાં એક સીમાચિહ્ન બની ગઈ છે.
આ પણ વાંચો: રજત પાટીદારનો નંબર છત્તીસગઢના એક છોકરાને મળ્યો, 15 દિવસ સુધી કોહલી-ડીવિલિયર્સ સાથે વાતો કરી
જેલ ભજીયા હાઉસની નવી ઇમારત ત્રણ માળની હશે જેમાં ભજીયા વેચાણ કેન્દ્ર, જેલમાં ઉત્પાદિત ઉત્પાદનોનું પ્રદર્શન એકમ, ગાંધી થાળી પીરસતો બેન્ક્વેટ હોલ અને રેસ્ટોરન્ટ અને ઐતિહાસિક ચિત્રો સાથેની ફોટો ગેલેરીનો સમાવેશ થશે. નવી ઇમારતના બાંધકામનો અંદાજિત ખર્ચ રૂ. 2.4 કરોડ છે.
પરમારે જણાવ્યું હતું કે છેલ્લા લગભગ 10 વર્ષથી સાબરમતી સેન્ટ્રલ જેલના કેદીઓ સોમનાથમાં કાર્તિક પૂર્ણિમા મેળામાં સોમનાથ મંદિર ટ્રસ્ટ દ્વારા પૂરા પાડવામાં આવેલા સ્ટોલમાં ભજીયા વેચવા માટે જાય છે. તેવી જ રીતે જેલ ભજીયા હાઉસ પણ ગુજરાત સરકાર દ્વારા આયોજિત દ્વિવાર્ષિક વાઇબ્રન્ટ ગુજરાત કાર્યક્રમ દરમિયાન ફૂડ ઝોનમાં ભજીયા વેચે છે.
યોજના મુજબ નવી ઇમારતનો ગ્રાઉન્ડ ફ્લોર કેદીઓ દ્વારા ભજીયાના વેચાણ માટે અનામત રાખવામાં આવશે. બીજા માળે એક સંગ્રહાલય બનાવવામાં આવશે, જેમાં મહાત્મા ગાંધી, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ, લોકમાન્ય તિલક, કસ્તુરબા ગાંધી, મહાદેવભાઈ દેસાઈ, ઝવેરચંદ મેઘાણી જેવા સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓ દ્વારા સાબરમતી સેન્ટ્રલ જેલમાં વિતાવેલા સમયનું પ્રદર્શન કરવામાં આવશે. રેસ્ટોરન્ટ અને બેન્ક્વેટ હોલમાં પણ જેલના કેદીઓને સ્ટાફ તરીકે રાખવામાં આવશે.
