સુંદરવનના મેન્ગ્રોવ જંગલોને પ્રકૃતિના રક્ષકો તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, પરંતુ જે રીતે માનવીઓ પ્રકૃતિમાં દખલ કરી રહ્યા છે તે આ રક્ષકોને નબળા બનાવી રહ્યા છે. ચાલુ આબોહવા પરિવર્તનના અકલ્પનીય પરિણામો આવ્યા છે. બે ટાપુઓ ભાંગડુની અને જાંબુદ્વીપ 30 વર્ષમાં લગભગ અદૃશ્ય થઈ ગયા છે. 2023 માં ફોરેસ્ટ સર્વે ઓફ ઈન્ડિયા (FSI) અનુસાર, પશ્ચિમ બંગાળ અને ગુજરાત સહિત ઘણા વિસ્તારોમાં મેન્ગ્રોવ જંગલ આવરણમાં ઘટાડો થયો છે.
ભંગાદુની અને જાંબુદ્વીપ કેવી રીતે ગાયબ થઈ ગયા?
અહેવાલો સૂચવે છે કે 2050 સુધીમાં 113 દરિયાકાંઠાના શહેરોના ભાગો સમુદ્રમાં ડૂબી શકે છે. સુંદરવનના દક્ષિણ છેડે સ્થિત ભંગાદુની ટાપુની વાર્તા અત્યંત પીડાદાયક છે. 1975 માં ભંગાદુની ટાપુ વૃક્ષો અને છોડથી ભરેલો હતો. જોકે 1991 માં ઉભરી આવેલા ભંગાદુની ટાપુનું ચિત્ર ખૂબ જ નિરાશાજનક હતું. ભંગાદુની ટાપુનો એક ભાગ અદૃશ્ય થઈ ગયો હતો. દરિયાની સપાટીમાં વધારો થવાને કારણે મેંગ્રોવના મૂળિયા તેમની માટી ગુમાવી રહ્યા હતા. 2016 સુધીમાં ભંગાદુનીનો વિસ્તાર અડધો થઈ ગયો હતો.
જંબુદ્વીપની દાસ્તાન
જંબુદ્વીપની વાર્તા પણ આવી જ છે. 1991 માં જંબુદ્વીપ વિશાળ હતું. પરંતુ 2016 સુધીમાં જંબુદ્વીપનો મોટો ભાગ દરિયો ગળી ગયો હતો. 2024-2025 માટેના NASA અને WWFના અહેવાલમાં જાણવા મળ્યું છે કે સુંદરવનમાં દર વર્ષે 3 સેમી સુધીની જમીન સમુદ્રમાં ડૂબી રહી છે.
આ પણ વાંચો: યુપીના રાજ્યપાલ આનંદીબેન પટેલે ગુજરાતમાં આવીને શું કહ્યું? સોશિયલ મીડિયામાં વીડિયો વાયરલ
સમુદ્ર ટાપુઓને શા માટે ગળી રહ્યો છે?
અહેવાલ મુજબ ગ્લોબલ વોર્મિંગને કારણે સમુદ્રનું સ્તર વધ્યું છે, જેના કારણે ટાપુઓ ડૂબી રહ્યા છે. 2023 માટેના IPCCના અહેવાલ મુજબ, વધતી ગરમી અને ગ્લોબલ વોર્મિંગ હિમાલયના બરફને પીગળી રહ્યા છે. દરિયાઈ પાણીમાં મીઠાનું સ્તર પણ વધી રહ્યું છે, જેના કારણે માટીનું ધોવાણ વધી રહ્યું છે, જે મેન્ગ્રોવ્સના મૂળને ખતમ કરી રહ્યું છે.
WWF-INCOIS 2025 મુજબ આ વિસ્તારો જોખમમાં છે
- સુંદરવનમાં ઘોરમારા, મૌસુની અને સાગર પહેલાથી જ 30 ચોરસ કિલોમીટર જમીન ગુમાવી ચૂક્યા છે. એવો દાવો કરવામાં આવી રહ્યો છે કે 2030 સુધીમાં વધુ 15% વિસ્તાર ડૂબી શકે છે.
- અન્ય ટાપુઓ/પ્રદેશો: આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓ અને લક્ષદ્વીપ ટાપુઓના નીચાણવાળા ટાપુઓ સમાન ખતરાનો સામનો કરી રહ્યા છે.
- તટીય શહેરો: 2050 સુધીમાં 113 ભારતીય શહેરો જોખમમાં છે, જેમાં ગુજરાતનું ભાવનગર, કેરળનું કોચી, આંધ્રપ્રદેશનું વિશાખાપટ્ટનમ, મુંબઈ, કોલકાતા અને ચેન્નાઈનો સમાવેશ થાય છે.
2050 સુધીમાં શું થવાની શક્યતા છે?
અહેવાલો અનુસાર આગામી વર્ષોમાં ઘણા ભારતીય શહેરો સમુદ્રમાં ડૂબી શકે છે. પશ્ચિમ બંગાળમાં સુંદરવનનો 15% ભાગ ડૂબી શકે છે, જેનાથી આ વિસ્તારના 4.5 મિલિયન લોકો પ્રભાવિત થઈ શકે છે. વધુમાં ગુજરાતના દરિયાકાંઠાના શહેર ભાવનગરમાં સમુદ્રનું સ્તર 87 સેમી સુધી વધવાની આગાહી છે. દરમિયાન ચેન્નાઈ અને મુંબઈ જેવા મહાનગરો પણ ધીમે ધીમે ડૂબી શકે છે, જેનાથી લાખો લોકો પ્રભાવિત થશે. કેરળના કોચીમાં 500,000 થી વધુ લોકો સીધી અસર કરશે. તેથી લાખો લોકોના જીવ ગુમાવવાથી બચવા માટે સરકારે મેન્ગ્રોવ પુનઃસ્થાપન, દરિયાઈ દિવાલો અને આબોહવા અનુકૂલન નીતિઓ (NDMA 2023) પર ભાર મૂકવો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
