શાંત ફાયરિંગ’ શું છે અને તે વ્યક્તિના માનસિક સ્વાસ્થ્યને કેવી રીતે અસર કરી શકે છે?

Mashkoora Khan : જ્યારે સુરભી ( અહીં નામ બદલ્યું છે), એક 35 વર્ષીય પત્રકાર, દિલ્હી સ્થિત એક મલ્ટીનેશનલ કંપનીમાં જોડાઈ, ત્યારે ત ખુબજ ખુશ હતી. તેને થયું તેણે કારકિર્દીએ મોટી છલાંગ લગાવી છે. તે તેના માટે એક સ્વપ્ન સાકાર થવા જેવું હતું. જો કે, તેને એવી ઓછી ખબર હતી કે તે તેના એમ્પ્લોયરના “કઠોર વર્તન”ને કારણે કંઈક આવું થશે, કે જે પ્રતિકૂળ કાર્ય વાતાવરણ (hostile work environment) બનાવ્યું છે કે જેથી તેણે સ્વેચ્છાએ જોબ છોડી દીધી હતી. એક જાણીતી ઇન્ટરનેશનલ કંપનીમાં કામ કરતી 23 વર્ષીય હિમાની બોકિલ અનુભવે છે કે તેની સાથે પણ કંઈક આવું જ બન્યું હતું જ્યારે તેણી જોડાયાના થોડા મહિનામાં તેને અચાનક વધારાના કલાકો સુધી કામ કરવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું.

શું કર્મચારીઓ અનૈચ્છિક રીતે નોકરી છોડવા તરફ દોરી જતા આવા વર્કપ્લેસના બનાવોમાં કંઈ સામ્ય છે? આ ઉદાહરણોને કદાચ ‘શાંત ફાયરિંગ’ ( ‘Quiet Firing) કહી શકાય.

સલાહકાર મનોચિકિત્સક, સાયમેટ હેલ્થકેર અને યથાર્થ સુપરસ્પેશિયાલિટી હોસ્પિટલ્સના ડૉ સામંત દર્શી, કહે છે કે, ” ઓર્ગેનાઇઝેશનના ઉચ્ચ અધિકારીઓ કાર્યકારી સાથીદારોને સમર્થન આપતા નથી જેના પરિણામે કર્મચારીઓ ઓર્ગેનાઇઝેશન છોડવું પડે છે.

આ ‘શાંત ક્વિટિંગ’ ની બરાબર વિરુદ્ધ છે, શબ્દકોશ.com મુજબ, જે “કોઈ વ્યક્તિની નોકરી માટે સમર્પિત પ્રયત્નોની માત્રા ઘટાડવાની પ્રથા માટે એક અનૌપચારિક શબ્દ છે, જેમ કે જોબ વર્ણનમાં સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું ન હોય તેવા કોઈપણ કાર્યોને પૂર્ણ કરવાનું બંધ કરીને

ગયા મહિને હાથ ધરવામાં આવેલા લિંક્ડઇન ન્યૂઝના મતદાન અનુસાર, 20,000 રિસ્પોન્ડન્ટમાંથી, 35 ટકાએ કહ્યું કે શાંત ફાયરિંગ “વાસ્તવિક” છે અને તેઓએ તેનો સામનો કર્યો છે, જ્યારે 48 ટકા રિસ્પોન્ડન્ટ જણાવ્યું હતું કે તેઓએ “તે કામ કરતા પહેલા જોયું છે.”

સુરભીએ indianexpress.comને કહ્યું કે, “મને યાદ છે કે હું એક ફ્રેશર તરીકે જોઈન થઇ છું, ત્યારે મારા મેનેજરે મને ઘરેથી કામ કરવાની પરવાનગી આપી હતી. પરંતુ તે પછી, વરસાદ પડતો હોય ત્યારે પણ મને ઑફિસમાં બોલાવવામાં આવતી હતી અથવા મારી પાસેથી સેકન્ડોમાં કોપી ફાઇલ કરવાની અપેક્ષા રાખવામાં આવતી, મને સતત ફોન કરવા, વાસ્તવમાં, મને એક વખત મોડું થવા માટે બૂમો પણ પાડવામાં આવી હતી, જોકે તેના પર કામ કરવા માટે ભાગ્યે જ સમય આપ્યો હતો. ટૂંકમાં, સ્વીકૃતિ અને ગ્રોથ હતો નહિ. સૌથી ખરાબ ત્યારે થયું જ્યારે એકવાર મારા મેનેજરે મારા ડ્રેસ પર કમેન્ટ કરી અને આડકતરી રીતે મને મારો ચહેરો પણ ધોવા કહ્યું હતું.

આ પણ વાંચો: Yoga darshan vajrasana : ‘વજ્રાસન’ કરવાની રીતે અને તેના ફાયદાઓ

વાસ્તવમાં, મેનેજર કર્મચારીઓ સાથે તેમના ફોનનો ઉપયોગ કરવા, વારંવાર અથવા ખૂબ લાંબા સમય સુધી બીમાર પડવા, વધુ પડતી રજાઓ લેવા અથવા સહ-કર્મચારીઓ સાથે વાત કરવા માટે હંમેશા ગુસ્સે થઈ જતા હતા. “બધા કર્મચારીઓ પાસેથી ઓછું કામ હોવા છતાં દરરોજ 24 કલાક રોબોટની જેમ કામ કરવાની અપેક્ષા રાખવામાં આવતી હતી. નકલો ફાઇલ કરવામાં એક સેકન્ડનો વિલંબ પણ કર્મચારીઓને ગંભીર જોખમમાં મૂકે છે. ઓફિસમાં કર્મચારીઓ પર બૂમો પાડવી એ સામાન્ય વાત હતી. હા, જર્નાલિઝમ એક પડકારજનક ક્ષેત્ર છે, પરંતુ તે કોઈના માનસિક સ્વાસ્થ્ય વધારે નથી.

તે જ સમજાવતા, ક્લિનિકલ સાયકોલોજિસ્ટ, કમના છિબ્બરે indianexpress.com ને જણાવ્યું હતું કે શાંત ફાયરિંગ, જે તાજેતરના ટ્રેક્શન મેળવી રહ્યું છે, તે વ્યક્તિની સુખાકારી અથવા જીવનની ગુણવત્તાને અસર કરી શકે છે. નિષ્ણાતે ઉમેર્યું હતું કે પ્રેક્ટિસ કર્મચારીઓ માટે હાનિકારક છે, માત્ર એક નોકરીમાંથી બહાર કાઢવાની નાણાકીય અસરોને કારણે જ નહીં, પરંતુ તે વ્યક્તિના માનસિક સ્વાસ્થ્યને પણ નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. “તે વ્યક્તિના મૂડને અસર કરી શકે છે, ચિંતા પેદા કરી શકે છે, અને આત્મ-શંકા પણ પેદા કરી શકે છે જે ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ જેમ કે યોગ્ય ઊંઘ ન લેવી, અસહાય અનુભવવા અને ભૂખ ન લાગવી જેવી ગંભીર સમસ્યાઓ તરફ દોરી શકે છે.”

માનસિક દબાણ વિશે વાત કરતાં, બોકિલે કહ્યું કે વધારાના કલાકો સુધી કામ કરવાથી તેના માનસિક સ્વાસ્થ્યને ઘણી હદ સુધી અસર થાય છે. “તે સમયે મેં તે પાર્ટ-ટાઇમ જોબમાં મહેનત કરવાને બદલે મારા માનસિક સ્વાસ્થ્યની કાળજી લેવાનું નક્કી કર્યું હતું.

‘શાંત ફાયરિંગ’ની અસ્પષ્ટ અને ઘણીવાર ઈન્ડાયરેક્ટ નેચરને ધ્યાનમાં લેતા, શું શ્રમ કાયદાઓ બચાવમાં આવી શકે છે? કાશ્મીર હાઈકોર્ટના વકીલ નસીર અહમદ ખાને જણાવ્યું હતું કે ભારતીય શ્રમ કાયદા ફક્ત એવા લોકોને જ લાગુ પડે છે જેઓ “કામદાર” અને “કર્મચારીઓ” તરીકે લાયકાત ધરાવતા હોય છે. “ભારતમાં, હાલમાં, ‘શાંત ફાયરિંગ’ સાથે સંબંધિત કોઈ ખાસ કાયદો નથી કારણ કે અમારા લેબર કોડ હજુ પણ અમલમાં છે, પરંતુ તે એમ્પ્લોયર દ્વારા અન્યાયી શ્રમ પ્રથાને પ્રતિબંધિત કરતા વિવિધ કાયદાઓ હેઠળ કર્મચારી દ્વારા લેવામાં આવી શકે છે.

આ પણ વાંચો: ફિઝિયોથેરાપી શરીરને મજબૂત, લવચીક બનાવવામાં મદદ કરે છે,જાણો શા માટે પીએમ મોદીએ કહ્યું “સિમ્બોલ ઓફ હોપ”

“જો ટ્રેડ યુનિયન દ્વારા લેવામાં આવે તો [જો કર્મચારી એક હેઠળ નોંધાયેલ હોય], તો આવા વર્તનને અટકાવી શકાય છે, કારણ કે મામલો ઔદ્યોગિક વિવાદમાં ફેરવાઈ શકે છે.”

જો તેઓ પોતે આવું અનુભવે તો શું કરી શકાય?

છિબ્બરના મતે, સહકાર્યકરો અને મિત્રો સાથે વાતચીત મદદરૂપ સાબિત થઈ શકે છે. “તે પડકારજનક હોઈ શકે છે, પરંતુ જેઓ તમને પ્રેમ કરે છે તેનાથી તમારી જાતને ઘેરી રાખવાની ખાતરી કરો. જો તમે પણ શાંત ફાયરિંગનો ભોગ બન્યા છો તો તમારી જાતને વધુ પડતો સમય આપો અને તમે જે પરિસ્થિતિમાં છો તેના વિશે વિચારવાનું ટાળો, કારણ કે આમ કરવાથી વધુ આઘાતથી બચી શકાય છે.ઉપરાંત, તમે જે શોખ અથવા પ્રવૃત્તિનો આનંદ માણો છો તેમાં વ્યસ્ત રહેવાનો પ્રયાસ કરો, તમારા મનને એવી બાબતોમાં વ્યસ્ત રાખવાનો પ્રયાસ કરો કે જેનાથી તમે તમારા વિશે આનંદ અનુભવી શકો.

ડૉ.દર્શીએ કહ્યું કે, “આવી પરિસ્થિતિઓ હંમેશા કોઈપણ વ્યક્તિ સાથે થાય છે અને તે ગમે ત્યાં આનો સામનો કરી શકે છે. વ્યક્તિએ જવા દેવાનું શીખવું જોઈએ અને જ્યારે તમે આવી પરિસ્થિતિઓનો સામનો કરો છો, ત્યારે જાતે છોડશો નહીં, પહેલા વરિષ્ઠ સાથે વાત કરો. કંપનીઓને સમજદારીથી પસંદ કરો, હેતુના આધારે અને પેકેજના આધારે નહિ.