ENS Economic Bureau: હિંડનબર્ગ રિસર્ચ નામની કંપનીએ ગૌતમ અદાણીને ‘અર્શ પરથી ફર્શ પર’ પટકી દીધા છે. હિંડનબર્ગના એક રિપોર્ટ બાદ અદાણી ગ્રૂપની કંપનીઓના શેરમાં સતત મસમોટા કડાકાનો સિલસિલો શરૂ થતા માત્ર 10 દિવસની અંદર ગૌતમ અદાણીની સંપત્તિમાં અડધાથી વધારે ધોવાણ થયું છે. ત્યારે હવે કોંગ્રેસ નેતા રાહુલ ગાંધીએ સંસદમાં અદાણી જૂથ પર મુંબઇ એરપોર્ટના સંચાલકને હાંકી કાઢવાનો ગંભીર આક્ષેપ લગાવ્યો છે. મહત્વનું છે કે, એરપોર્ટ સેકટરમાં અદાણી જૂથની એન્ટ્રી પહેલાં કેન્દ્રીય નાણા મંત્રાલય અને નીતિ આયોગે વર્ષ 2019માં બિડિંગ પ્રક્રિયા સામે વાંધો ઉઠાવ્યો હતો. જે અંગે વિસ્તારપૂર્વક વાંચો આ અહેવાલમાં…
મહત્વનું છે કે, એરપોર્ટ સેક્ટરમાં અદાણી ગ્રુપની એન્ટ્રી પહેલાં કેન્દ્રીય નાણા મંત્રાલય અને નીતિ આયોગે 2019 એરપોર્ટ બિડિંગ પ્રક્રિયા અંગે વાંધો નોંધાવ્યા પછી આવે છે, જેને પાછળથી નકારી કાઢવામાં આવી હતી, જેના કારણે અદાણી જૂથ દ્વારા પ્રસ્તાવિત છ એરપોર્ટની સફાઈનો માર્ગ સ્પષ્ટ થઈ ગયો છે. ,
અદાણી જૂથ દ્વારા સંચાલિત સંબંધિત સંસદમાં રાહુલ ગાંધીએ અવાજ ઉઠાવ્યો હતો. રાહુલ ગાંધીએ અમદાવાદ ખાતે સ્થિત અદાણી જૂથના ક્ષેત્રમાં પ્રવેશની સુવિધા માટે નિયમોમાં ફેરફાર કરવા તપાસ એજન્સીઓ દ્વારા મુંબઇ એરપોર્ટના સંચાલકને જબરદસ્તીથી હાંકી કાઢવાનો ગંભીર આરોપ લગાવ્યો છે.
મહત્વનું છે કે, અદાણી ગ્રુપને પબ્લિક પ્રાઈવેટ પાર્ટનરશીપ હેઠળ દેશમાં છ એરપોર્ટોનું સંચાલન કરવાની જવાબદારી સોંપવામાં આવી છે. અદાણી ગ્રુપને આ કોન્ટ્રાક્ટ 50 વર્ષ માટે મળ્યો છે. જે અંગે એરપોર્ટ ઓથોરિટી ઓફ ઈન્ડિયા (AAI)ના એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ આ જાણકારી આપી હતી.
નવેમ્બર 2022માં સરકારે AAI દ્વારા સંચાલિત છ એરપોર્ટને જાહેર-ખાનગી ભાગીદારી હેઠળ ચલાવવાની મંજૂરી આપી હતી. આ માટે આમંત્રિત કરાયેલી બિડ 25 ફેબ્રુઆરીએ ખોલવામાં આવી હતી. અદાણી ગ્રૂપે અમદાવાદ, તિરુવનંતપુરમ, લખનૌ, મેંગલુરુ, જયપુર અને ગુવાહાટી નામના તમામ છ એરપોર્ટના સંચાલન માટે સૌથી વધુ બોલી લગાવી હતી.
મુન્દ્રામાં ખાનગી એરસ્ટ્રીપ ચલાવવાથી લઈને હેન્ડલ કરાયેલા હવાઇ મથકોની સંખ્યાના મામલે દેશના સૌથી મોટા ખાનગી ડેવલપર અને પેસેન્જર ટ્રાફિકની દ્રષ્ટિએ બીજા નંબરનું સૌથી મોટું, અદાણી ગ્રુપ 24 મહિનાથી ઓછા સમયમાં પરિવર્તન થયું.
ઉલ્લેખનીય છે કે, એરપોર્ટ સેકટરમાં અદાણી જૂથની એન્ટ્રી કેન્દ્રીય નાણા મંત્રાલય અને નીતિ આયોગ દ્વારા વર્ષ 2019માં આ હવાઇ મથકોની બિડિંગ પ્રક્રિયા અંગે વાંધો ઉઠાવ્યો હતો. જો કે તેને નજર અંદાજ કરી દેવામાં આવ્યો હતો. જેને પગલે એરપોર્ટ સેકટરમાં અદાણી જૂથની એન્ટ્રી પાક્કી થઇ ગઇ.
અમદાવાદ, લખનઉ, મેંગલોર, જયપુર, ગુવાહાટી અને તિરુવનંતપુરમમાં એરપોર્ટના ખાનગીકરણ માટે બિડ આમંત્રિત કરતા પહેલા કેન્દ્રની જાહેર ખાનગી ભાગીદારી મૂલ્યાંકન સમિતિ (PPPAC) એ 11 ડિસેમ્બર, 2018 ના રોજ પ્રક્રિયા માટે નાગરિક ઉડ્ડયન મંત્રાલયના પ્રસ્તાવની ચર્ચા કરી હતી.
આ ચર્ચા દરમિયાન આર્થિક બાબતોના વિભાગની એક નોંધમાં કહેવામાં આવ્યું છે: “આ છ એરપોર્ટ પ્રોજેક્ટ્સ અત્યંત મૂડી-સઘન પ્રોજેક્ટ્સ છે, તેથી તેમાં એક કલમ સામેલ કરવાનું સૂચન કરવામાં આવ્યું છે.
DEA નોંધના દિવસે NITI આયોગે એરપોર્ટ બિડ અંગે એક અલગ ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. સરકારની અગ્રણી પોલિસી થિંક-ટેન્કના પીપીપી વર્ટિકલ દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવેલા મેમોમાં કહેવામાં આવ્યું છે: “પર્યાપ્ત તકનીકી ક્ષમતાના અભાવે બિડર્સ પ્રોજેક્ટને સારી રીતે જોખમમાં મૂકી શકે છે અને સરકાર દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવતી સેવાઓની ગુણવત્તા સાથે સમાધાન થઈ શકે છે.” પ્રતિબદ્ધ છે”. જેના જવાબમાં તત્કાલિન DEA સચિવની આગેવાની હેઠળના PPPAC એ જણાવ્યું હતું કે, EGO (સચિવોનું એમ્પાવર્ડ ગ્રૂપ) પહેલેથી જ નક્કી કરી ચૂક્યું છે કે “અગાઉના એરપોર્ટ અનુભવને ન તો બિડિંગ માટે શરત બનાવી શકાય કે ન તો બિડ પછીની જરૂરિયાત. આ સ્પર્ધામાં વધારો કરશે. બ્રાઉનફિલ્ડ એરપોર્ટ માટે, જે પહેલેથી જ કાર્યરત છે.
AAI દ્વારા સંચાલિત છ એરપોર્ટ માટે બિડિંગ પ્રક્રિયા દરમિયાન, અદાણી જૂથે તેના હરીફોને પાછળ છોડી દીધા હતા, જેમાં જીએમઆર ગ્રુપ, ઝુરિચ એરપોર્ટ અને કોચીન ઇન્ટરનેશનલ એરપોર્ટ લિમિટેડ જેવા અનુભવી ખેલાડીઓ તેમજ અન્ય ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર કંપનીઓનો સમાવેશ થાય છે. જેણે દરેકમાં જીત મેળવી હતી. મોટા માર્જિન બિડ. બિડ્સ, જેણે 50 વર્ષના સમયગાળા માટે તમામ છ એરપોર્ટના સંચાલનના અધિકારો સુરક્ષિત કર્યા. આ દિલ્હી અને મુંબઈ એરપોર્ટના ખાનગીકરણમાંથી પ્રસ્થાન હતું, જ્યાં આ બંને એરપોર્ટમાં AAIની 26% ઇક્વિટી ઉપરાંત કન્સેશન સમયગાળો 30 વર્ષનો હતો.
છ એરપોર્ટ માટે બિડ જીત્યાના એક વર્ષ પછી, અદાણી ગ્રુપે ફેબ્રુઆરી 2020માં અમદાવાદ, મેંગલુરુ અને લખનૌ એરપોર્ટ માટે કન્સેશન એગ્રીમેન્ટ પર હસ્તાક્ષર કર્યા. પછી માર્ચ 2020 માં જૂથે કોવિડ-19-લિંક્ડ ફોર્સ મેજ્યોર પિટિશન દાખલ કરી, જેમાં AAI પાસેથી ફેબ્રુઆરી 2021 સુધી ત્રણ એરપોર્ટને ટેકઓવર કરવામાં વિલંબની માંગ કરવામાં આવી, ખાસ કરીને એરપોર્ટ સ્ટાફના સંદર્ભમાં, સંક્રમણ પ્રક્રિયાઓમાં મુશ્કેલીઓ દર્શાવીને.
AAIએ ગ્રુપને નવેમ્બર 2020 સુધીમાં ત્રણેય એરપોર્ટનો કબજો લેવા કહ્યું હતું. આ છ એરપોર્ટમાંથી ત્રણ – અમદાવાદ, મેંગલુરુ અને લખનૌ – નવેમ્બર 2020 માં અદાણી જૂથને સોંપવામાં આવ્યા હતા. AAI અને અદાણી જૂથ વચ્ચે સપ્ટેમ્બર 2020 માં અન્ય ત્રણ એરપોર્ટ – જયપુર, ગુવાહાટી અને તિરુવનંતપુરમ – માટે કન્સેશન કરારો પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા.
કોવિડ-19 રોગચાળાને ટાંકીને AAI પાસેથી વધુ સમય માંગ્યાના છ મહિનાની અંદર, અદાણી જૂથે GVK જૂથ પાસેથી મુંબઈમાં દેશના બીજા સૌથી મોટા એરપોર્ટ અને નવી મુંબઈના આગામી ગ્રીનફિલ્ડ એરપોર્ટ પર નિયંત્રણ મેળવ્યું.
અદાણી જૂથ દ્વારા મુંબઈ એરપોર્ટના અધિગ્રહણ પહેલાંના મહિનાઓમાં, GVK જૂથે અદાણીને રોકવાનો પ્રયાસ કરવા માટે ઑક્ટોબર 2019માં સોવરિન ફંડ ઑફ ઈન્ડિયા (NIIF) સહિતના રોકાણકારો સાથે કરાર કર્યા હતા. પરંતુ એક વર્ષથી ઓછા સમયમાં, 31 ઓગસ્ટ, 2020ના રોજ, GVK ગ્રુપે મુંબઈ એરપોર્ટ અને નવી મુંબઈ એરપોર્ટમાં તેનો હિસ્સો અદાણી એન્ટરપ્રાઈઝને હસ્તગત કરવા માટેના કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા.
