Chandan Haygunde : 2005માં પૂણેમાં એક 25 વર્ષીય વિદ્યાર્થીએ ઇન્ટરનેટ પર પાકિસ્તાની યુવતી સાથે ચેટિંગ શરૂ કર્યું હતું અને પ્રેમમાં પડ્યો હતો. બે વર્ષ ઈન્ટરનેટ ચેટ, સેંકડો ફોન કોલ્સ, બે વખત પાકિસ્તાનની મુલાકાત અને ઈસ્લામ ધર્મ અંગીકાર કરવાના વચનથી શરૂ થયેલા પ્રેમસંબંધનો અંત વિદ્યાર્થી વિશાલની જાસૂસીના કેસમાં ધરપકડ થઈને સાત વર્ષની જેલની સજા સાથે સમાપ્ત થયો છે.
આઈએસઆઈના એક એજન્ટ અને પાકિસ્તાન હાઈકમિશનના બે અધિકારીઓ સાથે કથિત સંબંધો હોવાને કારણે આ કેસમાં પૂણે પોલીસે વિદેશ મંત્રાલયની મદદ પણ લીધી હતી. 16 વર્ષ પછી કથિત આઈએસઆઈ એજન્ટ સલાઉદ્દીન શા અને તેની પુત્રી ફાતિમા શા નું નામ હજુ પણ 2007ના જાસૂસી કેસના રેકોર્ડમાં વોન્ટેડ તરીકે છે.
પોલીસે જણાવ્યું હતું કે ઝારખંડના એક મધ્યમવર્ગીય પરિવારમાંથી આવતો વિશાલ 2004માં અભ્યાસ માટે પૂણે આવ્યો હતો. ધરપકડ સમયે તે હડપસર કોલેજમાં અભ્યાસ કરતો હતો. 2005માં વિશાલ યાહૂ મેસેન્જર દ્વારા એક યુવતીના સંપર્કમાં આવ્યો હતો. તેણે પોતાની ઓળખ ‘ફાતિમા સલાઉદ્દીન શા’ તરીકે આપી હતી, જે પાકિસ્તાનના કરાચીની રહેવાસી હતી. ફાતિમા સાથે ચેટ કરવા માટે તે એક ઇન્ટરનેટ કાફેમાં જતો હતો અને તેઓ કલાકો સુધી દરરોજ ચેટ કરતા હતા. બંનેએ પોતાના પરિવારની વિગતો શેર કરી હતી અને પોલીસ રેકોર્ડ મુજબ, ફાતિમાએ જણાવ્યું હતું કે સલાઉદ્દીન પાકિસ્તાની આર્મીનો નિવૃત્ત અધિકારી હતો.
વિશાલ પ્રેમમાં પડી ગયો હતો અને તેણે લગ્નનો પ્રસ્તાવ મુક્યો હતો, ફાતિમાએ સંમતિ આપી હતી. ત્યારબાદ તેણે પોલીસ રેકોર્ડ મુજબ તેની સાથે એક પાકિસ્તાની સેલ ફોન નંબર શેર કર્યો હતો. વિશાલે તેને આ નંબર પર એક સ્થાનિક એસટીડી બૂથ પરથી ફોન કર્યો હતો, જેનું બિલ 1.5 લાખ રૂપિયા જેટલું હતું, એમ એસટીડી બૂથના માલિકે પોલીસને જણાવ્યું હતું. તેણે માત્ર 40,000 રૂપિયા જ ચૂકવ્યા હોવાનું પોલીસે જણાવ્યું હતું.
પોલીસ ચોપડે જણાવ્યા પ્રમાણે વિશાલે પાકિસ્તાનમાં ફાતિમાના માતા-પિતા સાથે પણ ફોન પર વાત કરી હતી. જોકે શરૂઆતમાં તેઓએ તેના લગ્નના પ્રસ્તાવને નકારી કાઢ્યો હતો, પરંતુ બાદમાં તેઓ એ શરતે સંમત થયા હતા કે તે ઇસ્લામ ધર્મ અંગીકાર કરશે. ત્યારબાદ ફાતિમા અને તેના પિતાએ કથિત રીતે વિશાલને પાકિસ્તાન બોલાવ્યો હતો. તેના પિતાએ તેને એમ કહીને લાલચ આપી હતી કે તે તેના લગ્ન પછી લંડનમાં સ્થાયી થઈ શકે છે અને ત્યાંનો ધંધો સંભાળી શકે છે.
વિશાલે પાકિસ્તાનના વિઝા માટે અરજી કરી હતી પરંતુ તેની અરજી નામંજૂર કરવામાં આવી હતી. પોલીસના જણાવ્યા અનુસાર આ તે સમયે છે જ્યારે સલાઉદ્દીને તેને નવી દિલ્હીમાં પાકિસ્તાન હાઈ કમિશનના કર્મચારી સૈયદ એસ હુસૈન તિરમીઝીનો સંપર્ક નંબર આપ્યો હતો. આ કેસમાં પાકિસ્તાન હાઈકમિશનના અન્ય એક કર્મચારી તિર્મીઝી અને જાવેદ ઉર્ફે અબ્દુલ લતીફનું નામ પણ આરોપી અને કાવતરાખોર તરીકે લેવામાં આવ્યું હતું.
વિશાલે કથિત રૂપે તિરમિઝીનો સંપર્ક સાધ્યો હતો અને તેના દસ્તાવેજો સોંપ્યા હતા. આ સમયગાળા દરમિયાન તે દિલ્હીના પહાડગંજ વિસ્તારમાં એક લોજમાં રોકાયો હતો અને ફાતિમા અને તેના પિતા પાસેથી પૈસા મેળવ્યા હતા. પૂણે પોલીસે ઓગસ્ટથી ડિસેમ્બર 2006ની વચ્ચે આવા નવ નાણાંના વ્યવહારોની વિગતો કોર્ટ સમક્ષ રજૂ કરી હતી.
આ પણ વાંચો – શેરપુરિયાની ચેરિટી ફર્મમાં નિવૃત્ત IAS, IPS અને સશસ્ત્ર દળોના અધિકારીઓ “સલાહકાર”
પોલીસે જણાવ્યું હતું કે તિરમિઝી અને લતીફે વિશાલના પાકિસ્તાન જવાના વિઝાની વ્યવસ્થા કરી હતી. તપાસમાં જાણવા મળ્યું હતું કે વિશાલે બે વાર પાકિસ્તાનની મુલાકાત લીધી હતી. 14 ઓક્ટોબર, 2006ના રોજ ચાર દિવસ માટે અને પછી 23 જાન્યુઆરી 2007ના રોજ બે અઠવાડિયાથી વધુ સમય માટે રોકાયો હતો.
આ કેસના તપાસ અધિકારી ભાનુપ્રતાપ બાર્ગેએ જણાવ્યું હતું કે અમને માહિતી મળી હતી કે વિશાલ પાકિસ્તાનથી પાછો ફર્યો છે અને તેની પાસે કેટલાક ગુપ્ત દસ્તાવેજો અને સીડી છે જેમાં પૂણે અને તેની આસપાસના લશ્કરી મથકો અને ધાર્મિક સ્થળોના ફોટોગ્રાફ્સ છે. અમારી પાસે માહિતી હતી કે તે નિર્ણાયક માહિતી પાકિસ્તાનમાં કોઈને સોંપવાની યોજના બનાવી રહ્યો છે તેથી અમે સર્વેલન્સ શરૂ કર્યું હતું. વિશાલની પૂણે શહેર પોલીસે 8 એપ્રિલ, 2007ના રોજ જાસૂસી કરવાના આરોપસર ધરપકડ કરી હતી.
પોલીસે જણાવ્યું હતું કે તલાશી દરમિયાન પોલીસને પૂણેમાં નેશનલ ડિફેન્સ એકેડેમી (એનડીએ), બોમ્બે એન્જિનિયરિંગ ગ્રુપ (બીઇજી), સધર્ન કમાન્ડ વગેરે જેવા વિવિધ આર્મી મથકોની ઇમારતોની તસવીરો સાથેની સીડી મળી આવી હતી. તેમાં પ્રખ્યાત શ્રીમંત દગડુશેઠ હલવાઈ મંદિર અને પૂણેમાં આરએસએસની મુખ્ય કચેરી ‘મોતીબાગ’ જેવા સંવેદનશીલ સ્થળોના ફોટોગ્રાફ્સ પણ હતા.
પોલીસે જણાવ્યું હતું કે તેઓએ આર્મી અધિકારીઓના ટેલિફોન નંબરોની ફોટોકોપી, ફાતિમાના ફોટોગ્રાફ્સ અને સલાઉદ્દીન શા ને સંબોધિત એક પરબિડીયું સહિત અન્ય સામગ્રી પણ મળી આવી હતી.
તે સમયે ક્રાઇમ બ્રાન્ચના આસિસ્ટન્ટ પોલીસ ઇન્સ્પેક્ટર રઘુનાથ ફુગે (હવે નિવૃત્ત) એ વિશાલ વિરુદ્ધ પૂણેના ડેક્કન પોલીસ સ્ટેશનમાં ઇન્ડિયન પીનલ કોડ (આઇપીસી)ની કલમ 120બી (ગુનાહિત કાવતરું) અને ઓફિશિયલ સિક્રેટ્સ એક્ટ (ઓએસએ)ની કલમો હેઠળ એફઆઇઆર નોંધાવી હતી.
વિશાલે પોલીસને આપેલા પોતાના નિવેદનોમાં ફાતિમા અને તેના પરિવારને મળવા, કરાચીમાં તેમના નિવાસસ્થાને રોકાવા, તેમની શોપિંગ ટ્રિપ્સ, હોટલ અને ગાર્ડન વિઝિટ વગેરે વિશે વાત કરી હતી. પોલીસ તપાસ મુજબ વિશાલે આપેલા નિવેદનના આધારે પાકિસ્તાનની બીજી મુલાકાત દરમિયાન, સલાઉદ્દીન કથિત રીતે તેને એક ગુપ્ત સ્થળે લઈ ગયો હતો જ્યાં તેને આતંકવાદ પ્રવૃત્તિઓ માટે લશ્કરી તાલીમ આપવામાં આવી હતી.
સલાઉદ્દીને કથિત રૂપે તેમને ઇસ્લામિક ધાર્મિક પ્રથાઓ શીખવા અને પૂણેમાં આર્મીની સંસ્થાઓ અને ધાર્મિક સ્થળો વિશેના ફોટોગ્રાફ્સ અને માહિતી એકત્રિત કરવા જણાવ્યું હતું.
પૂણે પાછા ફર્યા બાદ વિશાલે કથિત રીતે માહિતી એકઠી કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. તેણે તિર્મિઝીનો સંપર્ક સાધ્યો હતો અને કથિત રીતે ‘હફીજી’ તરીકે ઓળખાતા એક વ્યક્તિ પાસેથી સીડી પણ મેળવી હતી. પોલીસ તેના વિશે વધુ માહિતી મેળવવામાં નિષ્ફળ રહી હતી પરંતુ તેનું નામ પણ વોન્ટેડ આરોપી તરીકે રાખવામાં આવ્યું હતું.
પોલીસ તપાસમાં બહાર આવ્યું છે કે વિશાલે બે વાર એનડીએની મુલાકાત લીધી હતી. ભારતીય સૈન્યના અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે તેમની પાસેથી જપ્ત કરવામાં આવેલી માહિતી વર્ગીકૃત પ્રકૃતિની હતી. પોલીસે આરોપ લગાવ્યો હતો કે વિશાલ આ માહિતી પાકિસ્તાનને મોકલવાનો હતો અને તેના પર ઓએસએ હેઠળ કેસ નોંધવામાં આવ્યો હતો.
તેની ધરપકડ બાદ પોલીસે અનેક ઈ-મેઈલ એડ્રેસની તપાસ કરી વિશાલ કથિત રીતે ફાતિમા સાથે વાતચીત કરતો હતો. તપાસમાં એવું પણ બહાર આવ્યું છે કે વિશાલે ઇસ્લામ ધર્મ અંગીકાર કરવા માટે પૂણે અને માલેગાંવના કેટલાક મુસ્લિમ મૌલવીઓનો સંપર્ક કર્યો હતો. પૂણેના એક મુસ્લિમ મૌલવી જેનું નિવેદન પોલીસે નોંધ્યું હતું. તેણે સલાઉદ્દીન સાથે ફોન પર વાત પણ કરી હતી. પોલીસે જણાવ્યું કે સલાઉદ્દીને મૌલવીને કથિત રૂપે કહ્યું હતું કે વિશાલે પહેલેથી જ ઇસ્લામ ધર્મ અંગીકાર કર્યો છે અને તેને બિલાલ નામ આપવામાં આવ્યું છે. પોલીસે કોર્ટ સમક્ષ બિલાલના સંદર્ભ સાથેનો ઇમેઇલ રેકોર્ડ રજૂ કર્યો હતો.
પોલીસે જણાવ્યું હતું કે પૂણે શહેર પોલીસે પાકિસ્તાન હાઈ કમિશનના કર્મચારીઓની ભૂમિકાની તપાસ માટે વિદેશ મંત્રાલયના અધિકારીઓ પાસેથી પણ મદદ માંગી હતી, પરંતુ વિયેના કન્વેન્શનના નિયમોને કારણે તેમની સામે કાર્યવાહી થઈ શકી ન હતી.
જુલાઈ 2007માં પોલીસે વિશાલ સામે પૂણેની કોર્ટમાં ચાર્જશીટ રજૂ કરી હતી. તેણે ફરિયાદીના આરોપોને નકારી કાઢ્યા હતા અને કહ્યું હતું કે તે બે વાર પાકિસ્તાન ગયો હતો પરંતુ માત્ર તેના પ્રેમ સંબંધને કારણે. જોકે કોર્ટે અવલોકન કર્યું હતું કે પુરાવા બતાવે છે કે વિશાલ ષડયંત્રમાં સામેલ હતો.
29 માર્ચ 2011ના રોજ ચીફ જ્યુડિશિયલ મેજિસ્ટ્રેટ સુચિત્રા ઘોડકેની કોર્ટે વિશાલને આઈપીસીની કલમ 120 બી અને ઓએસએની કલમો હેઠળ દોષી ઠેરવ્યો હતો અને તેને સાત વર્ષની કેદની સજા ફટકારી હતી. પોલીસે જણાવ્યું હતું કે યેરવાડા સેન્ટ્રલ જેલમાં તેની મુદત પૂરી કર્યા બાદ તેને મુક્ત કરવામાં આવ્યો હતો.
બાર્ગેએ યાદ કર્યું હતું કે આ એક હાઈપ્રોફાઈલ કેસ હતો. તપાસ દરમિયાન અમે કેન્દ્રીય એજન્સીઓ સાથે સંકલન કર્યું હતું. માત્ર પાકિસ્તાનની આઈએસઆઈ જ નહીં, પરંતુ પાકિસ્તાન હાઈ કમિશન, દિલ્હીના અધિકારીઓ કેવી રીતે ભારત વિરોધી પ્રવૃત્તિઓ કરી રહ્યા હતા તેનો પણ સફળતાપૂર્વક પર્દાફાશ કર્યો હતો.
Disclaimer :- આ આર્ટિકલ Indian Express પરથી અનુવાદિત છે. મૂળ આર્ટીકલ તમે અહીં વાંચી શકો છો
