Amitabh Sinha : યુએનનો બુધવારે રિલીઝ થયેલ રિપોર્ટ મુજબ, ભારતની વસ્તી આ વર્ષના મધ્ય સુધીમાં ચીનને વટાવી જવાની અપેક્ષા છે. યુએન પોપ્યુલેશન ફંડ (UNFPA) દ્વારા વાર્ષિક સ્ટેટ ઓફ વર્લ્ડ પોપ્યુલેશન રિપોર્ટમાં ભારતની મધ્ય 2023ની વસ્તી 1,428 મિલિયન હોવાનું અનુમાન લગાવવામાં આવ્યું છે, જે ચીનની 1,425 મિલિયન કરતા પણ આગળ છે.
ગયા વર્ષે, આ જ રિપોર્ટમાં ચીનની મધ્ય 2022ની વસ્તી 1,448 મિલિયન હોવાનો અંદાજ મૂક્યો હતો, જે ભારતની 1,406 મિલિયન કરતાં નોંધપાત્ર રીતે વધુ હતો. આ વર્ષે વિશ્વના સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા દેશ તરીકે ભારતનો આગળ છે.
આ માત્ર અંદાજો છે, જે પરોક્ષ પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરીને અને ફર્ટિલિટી અને મોર્ટાલીટી રેટ જેવા વિવિધ ઈન્ડેક્ષ ઉપયોગ કરીને આવ્યા છે. પરંતુ UNFPA અહેવાલો (UNFPA એ યુએન પોપ્યુલેશન ફંડના મૂળ નામ યુએન ફંડ ફોર પોપ્યુલેશન એક્ટિવિટીઝનો સંદર્ભ આપે છે), જે 1978 થી દર વર્ષે બહાર આવી રહ્યા છે, તે વૈશ્વિક વસ્તીના વલણોના વિશ્વસનીય સૂચક માનવામાં આવે છે. કોઈ પણ સંજોગોમાં, વસ્તીની સાઈઝ ગતિશીલ હોય છે અને કોઈ પણ દિવસે ચોક્કસ સંખ્યા કેપ્ચર કરવી મુશ્કેલ છે.
ભારતના પોતાના અંદાજ કરતાં ઝડપી વૃદ્ધિ
ભારતની વસ્તી માટેના સૌથી વિશ્વસનીય આંકડા દર 10 વર્ષે થતી વસ્તી ગણતરીમાંથી આવે છે. છેલ્લી વસ્તી ગણતરી 2011 માં થઈ હતી, અને 2021 ની કવાયત કોરોનાવાયરસ પેંડેમીકને કારણે મુલતવી રાખવી પડી હતી. હજુ સુધી પ્રક્રિયા શરૂ કરવામાં આવી નથી.
આ પણ વાંચો: Today News Live Updates: ભારતમાં 24 કલાકમાં રેકોર્ડ 12,591 નવા કેસ નોંધાયા, સક્રિય કેસોની સંખ્યા 65,286 થયા
2011 ની વસ્તી ગણતરીએ ભારતની વસ્તી 1,210 મિલિયન (121.08 કરોડ, 1,210,854,977 ચોક્કસ) રાખી હતી. જુલાઈ 2020 માં, પોપ્યુલેશન કાર્યાલયે વર્ષ 2012-2036 માટે વસ્તી અંદાજો બહાર પાડ્યા હતા, જે ભારતની વર્તમાન વસ્તીના સત્તાવાર અંદાજો છે.
આ અંદાજો અનુસાર, 2023માં ભારતની વસ્તી માત્ર 1,388 મિલિયન (લગભગ 139 કરોડ) રહેવાની ધારણા હતી, જે UNFPAના સ્ટેટ ઑફ વર્લ્ડ પોપ્યુલેશન રિપોર્ટ અને અન્ય કેટલાક અંદાજો સૂચવે છે તેના કરતા નોંધપાત્ર રીતે ઓછી છે. વાસ્તવમાં, આ અંદાજો અનુસાર, 2026માં પણ ભારતની વસ્તી આ વર્ષના મધ્યમાં UNFPAના અંદાજ કરતાં ઓછી હશે. અપેક્ષિત આયુષ્યમાં સુધારો અને મૃત્યુદરમાં ઘટાડો, તે બંને સકારાત્મક સૂચનો છે, જે ટૂંકા ગાળામાં વસ્તીમાં અપેક્ષા કરતાં વધુ ઝડપી વૃદ્ધિ માટેના કેટલાક મુખ્ય કારણો હોઈ શકે છે.
UNFPA રિપોર્ટ કહે છે કે જો ભારતની વસ્તી વર્તમાન ગતિએ વધતી રહેશે, જે દર વર્ષે એક ટકાથી નીચે છે તે આગામી 75 વર્ષમાં વર્તમાન મૂલ્ય કરતાં બમણી થઈ જશે. વૈશ્વિક વસ્તી સાથે પણ તે જ કેસ હશે, જે હાલમાં 8 અબજથી સહેજ ઉપર છે. અલબત્ત, ભારતની અને વિશ્વની વસ્તી બંને તેના કરતાં ઘણી આગળ સ્થિર થવાની અપેક્ષા છે.
વિલંબિત વસ્તી ગણતરી
વસ્તી ગણતરી 2021ની કવાયત હાથ ધરવામાં રસપ્રદ વિલંબને કારણે ભારતની વર્તમાન વસ્તીનું મૂલ્યાંકન અવરોધાયું છે. પેંડેમીક હવે કોઈપણ પ્રવૃત્તિ હાથ ધરવામાં અવરોધ નથી, પરંતુ સામાન્ય સ્થિતિ પુનઃસ્થાપિત થયાના એક વર્ષથી વધુ સમય પછી પણ નજીકના ભવિષ્યમાં પ્રક્રિયા શરૂ થવાના કોઈ સંકેતો નથી. 1870 ના દાયકાથી દર 10 વર્ષે હાથ ધરવામાં આવતી વસ્તી ગણતરીની કવાયત આટલા લાંબા સમયથી ક્યારેય વિક્ષેપિત થઈ નથી.
2021 ની વસ્તી ગણતરી પૂર્ણ કરવામાં વિલંબથી વિવિધ ક્ષેત્રો માટે નુકસાનકારક અસરો થઈ શકે છે અને તે ભારતની વૃદ્ધિની સંભાવનાઓને પણ અસર કરી શકે છે. વસ્તી ગણતરીની કવાયત આયોજન અને નીતિના અમલીકરણ માટે ઉપયોગમાં લેવાતા તમામ પ્રકારના સૂચકો માટે મૂળભૂત ઇનપુટ ડેટા ઉત્પન્ન કરે છે. આ ઈન્ડેક્ષનો ઉપયોગ વૈશ્વિક ભાગીદારો દ્વારા રોકાણ અને વેપારના નિર્ણયો માટે પણ થાય છે. વસ્તી ગણતરીના નક્કર આંકડાઓના આધારે વિશ્વસનીય સૂચકોની ગેરહાજરીમાં, આ નિર્ણયોની ગુણવત્તાને નુકસાન થઈ શકે છે.
સરકારે 2021ની વસ્તી ગણતરી માટેની તેની યોજનાઓ જાહેર કરવાની બાકી છે. જ્યારે સંસદમાં તેના વિશે પૂછવામાં આવ્યું ત્યારે તેણે કહ્યું કે તે સમયસર વસ્તી ગણતરી કરવા માંગે છે, પરંતુ સંજોગોને કારણે તેને મુલતવી રાખવાની ફરજ પડી હતી.
આ વર્ષે 7 ફેબ્રુઆરીએ લોકસભામાં ગૃહ રાજ્ય મંત્રી નિત્યાનંદ રાયે સંસદમાં લેખિત પ્રશ્નના જવાબમાં જણાવ્યું હતું કે, “જનગણતરી 2021 હાથ ધરવા માટે સરકારનો ઉદ્દેશ 28મી માર્ચ, 2019 ના રોજ (પેંડેમીક પહેલા ) ભારતના ગેઝેટમાં સૂચિત કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યારબાદ, 31મી જુલાઈ, 2019 ના રોજ ભારતના ગેઝેટમાં નાગરિકતા નિયમો હેઠળ એક સૂચના પ્રકાશિત કરવામાં આવી હતી, જેમાં વસતી ગણતરીના પ્રથમ તબક્કાની સાથે વસ્તી રજિસ્ટર તૈયાર કરવા અને અપડેટ કરવા માટે, એટલે કે હાઉસલિસ્ટિંગ અને હાઉસિંગ સેન્સસ. જો કે, કોવિડ 19 રોગચાળાના ફાટી નીકળવાના કારણે, વસ્તી ગણતરી 2021નું આયોજન, રાષ્ટ્રીય વસ્તી રજિસ્ટરને અપડેટ કરવું અને સંબંધિત ક્ષેત્રની પ્રવૃત્તિઓ આગળના આદેશો સુધી સ્થગિત કરવામાં આવી છે,”
આ પણ વાંચો: કર્ણાટક ચૂંટણી 2023, કોંગ્રેસની જીત પ્રાથમિક્તા, હાઈકમાન્ડના આદેશનું પાલન થશે : ડીકે શિવકુમાર
આ અંગે વધુ કોઈ સત્તાવાર ઓર્ડર સામે આવ્યો નથી
ગયા વર્ષે ડિસેમ્બરમાં, ભારતના રજિસ્ટ્રાર જનરલના કાર્યાલયેઆ વર્ષે 30 જૂન સુધી વહીવટી સીમાઓ સ્થિર કરવાની સમયમર્યાદાને આગળ ધપાવી હતી, જે વસ્તી ગણતરીની કવાયતનું પ્રથમ પગલું છે, તેનો અર્થ એ છે કે ઓછામાં ઓછા જૂનના અંત સુધી કામ શરૂ થવાની શક્યતા નથી. આવતા વર્ષે સામાન્ય ચૂંટણીઓ યોજાવાની હોવાથી, વસ્તી ગણતરીની કવાયત ઝડપી ગતિએ આગળ વધે તેવી શક્યતા નથી. સામાન્ય રીતે વસ્તી ગણતરી પૂર્ણ થવામાં ઓછામાં ઓછા બે વર્ષનો સમય લાગે છે. ઘણા ડેટાસેટ્સને બહાર આવવામાં અને પૂર્ણ થવામાં ઘણા વર્ષો લાગે છે.
