યશી : વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી (PM Narendra Modi) એ બુધવાર (3 મે) ના રોજ કર્ણાટક વિધાનસભા ચૂંટણી (Karnataka Election) માટે પ્રચાર કરતી વખતે, ત્રણેય જાહેર સભાઓને સંબોધિત કરતી વખતે ‘જય બજરંગ બલી’ ના નારા લગાવ્યા હતા, જે દક્ષિણપંથી સંગઠન (વિશ્વ હિન્દુ પરિષદ – બજરંગ દળ) પર પ્રતિબંધ મૂકવાના કોંગ્રેસના વચનના જવાબ તરીકે જોવામાં આવે છે. મને જોવામાં આવી રહ્યો છે.
આ પહેલા, મોદીએ કોંગ્રેસ પર આરોપ લગાવ્યો હતો કે “ભગવાન હનુમાનની પૂજા કરનારાઓને તાળાબંધી કરવાનો આરોપ લગાવ્યો હતો”, જેમ તેમણે “પહેલા ભગવાન રામ (બાબરી મસ્જિદનો સંદર્ભ)ની તાળાબંધી કરી હતી”.
બજરંગ દળ સામાન્ય રીતે વિરોધ પ્રદર્શન માટે ચર્ચામાં રહે છે – ઘણી વખત હિંસક પ્રકૃતિના – કે તે વિવિધ કારણોસર આયોજન કરે છે. તેના લગભગ 40 વર્ષોના અસ્તિત્વમાં, તેના પર “ગેરકાયદે ધર્માંતરણ” અને “લવ જેહાદ” ના મુદ્દાઓ પર ખ્રિસ્તીઓ અને મુસ્લિમોને હેરાન કરવાનો ઘણી વખત આરોપ મૂકવામાં આવ્યો છે. જો કે, એવું નથી કે, વડાપ્રધાન દરેક વખતે તેના બચાવમાં આવે છે અને ભૂતકાળમાં, ભાજપના ટોચના નેતાઓએ પણ સંઘ પરિવારને તેને રોકવા માટે વિનંતી કરેલી છે. આ સંસ્થાનો સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ છે, જેણે તેનું સૂત્ર ‘સેવા, સુરક્ષા અને સંસ્કાર’ આપ્યું છે.
બજરંગ દળની રચના ક્યારે થઈ?
બજરંગ દળ દક્ષિણપંથી સંગઠન વિશ્વ હિન્દુ પરિષદ (VHP)ની યુવા પાંખ છે. અયોધ્યામાં બાબરી મસ્જિદની જગ્યા પર રામ મંદિરના નિર્માણ માટે રામ જન્મભૂમિ ચળવળમાં યુવાન લોહી અને બાહુબળને જોડવા માટે 1984માં તેની રચના કરવામાં આવી હતી.
સંસ્થાની વેબસાઈટ અનુસાર, બજરંગ દળનો જન્મ 8 ઓક્ટોબર, 1984ના રોજ થયો હતો, જ્યારે કેટલાક હિન્દુ સંતો અયોધ્યાથી રામ-જાનકી રથયાત્રા પર નીકળ્યા હતા. વેબસાઈટનો દાવો છે કે, જ્યારે ઉત્તર પ્રદેશની તત્કાલીન સરકારે શોભાયાત્રાને સુરક્ષા આપવાનો ઈન્કાર કર્યો હતો, ત્યારે VHPએ કેટલાક યુવાનોને નોકરી કરવા માટે કહ્યું હતું. “સેંકડો યુવાનો અયોધ્યામાં એકઠા થયા. તેણે પોતાની ફરજ ખૂબ સારી રીતે નિભાવી. આમ બજરંગ દળની રચના યુપીના યુવાનોને જાગૃત કરવા અને રામજન્મભૂમિ ચળવળમાં તેમની ભાગીદારીના કામચલાઉ અને સ્થાનિક ઉદ્દેશ્ય સાથે કરવામાં આવી હતી.”
તે જ મહિને લખનૌમાં યોજાયેલી મીટિંગમાં, પૂર્વ વારાણસી મેટ્રોપોલિટન પ્રચારક વિનય કટિયારે, VHP વડા અશોક સિંઘલને સૂચવ્યું કે, VHPનું પોતાનું યુવા સંગઠન હોવું જોઈએ. અને આમ બજરંગદળની ઔપચારિક રચના થઈ. તેનું નામ રામ મંદિર આંદોલન (બજરંગબલી ભગવાન હનુમાનના નામોમાંનું એક છે) સાથેના જોડાણને પ્રકાશિત કરવા માટે પસંદ કરવામાં આવ્યું હતું અને તેનું સૂત્ર “રામ કાજ કિને બિના, મોહે કહાં વિશ્રામ” હતું.
ડિસેમ્બર 1992 સુધીમાં, બજરંગ દળે રામ મંદિર અને આખરે બાબરી મસ્જિદના ધ્વંસ માટે સમર્થન એકત્ર કરવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી.
જો કે, ત્યારપછીના વર્ષોમાં, જેમ અયોધ્યા કેસ કોર્ટમાં ગયો અને ભાજપે તેના રાજકીય પગલાને વિસ્તારવાનું શરૂ કર્યું, VHP અને બજરંગ દળ જેવા સંગઠનો પ્રસિદ્ધિમાંથી બહાર નીકળી ગયા, અને તેમના ઘણા સભ્યોએ ભાજપ વિરુદ્ધ ફરિયાદ કરી કે, પહેલા ઉપયોગ કરીને અને પછી તેમને રસ્તાની બાજુએ કરી દેવા.
શું બજરંગ દળ પર ક્યારેય પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો છે?
હા, બાબરી મસ્જિદના ધ્વંસ પછી નરસિંહ રાવ સરકાર દ્વારા. જોકે, એક વર્ષ બાદ પ્રતિબંધ હટાવી લેવામાં આવ્યો હતો.
કિંગ્સ ઈન્ડિયા ઈન્સ્ટિટ્યૂટ, લંડનમાં ભારતીય રાજકારણ અને સમાજશાસ્ત્રના પ્રોફેસર અને કાર્નેગી એન્ડોવમેન્ટ ફોર ઈન્ટરનેશનલ પીસના બિન-નિવાસી વિદ્વાન ક્રિસ્ટોફ જાફરલોટે ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસમાં લખ્યું છે કે, તેની સ્થાપના બાદથી, બજરંગ દળમાં “શિસ્ત પ્રણાલીનો અભાવ હતો. RSS 1993 સુધી બજરંગ દળ પાસે ગણવેશ પણ ન હતો. બજરંગ દળના માણસો એકબીજાને માત્ર એક જ પ્રતીકથી ઓળખતા હતા: ભગવા રંગનો હેડસ્કાર્ફ જેના પર “રામ” લખેલું હતું, જે તેઓ પહેરતા હતા.
તેથી, 1993માં તેના પરનો પ્રતિબંધ હટાવ્યા પછી, સંઘ પરિવારે નક્કી કર્યું કે, બજરંગ દળને વધુ બંધારણ અને નિયંત્રણની જરૂર છે. જૈફ્રેલોટ લખે છે કે, “11 જુલાઈ, 1993ના રોજ, બજરંગ દળને એક યુનિફોર્મ (વાદળી ચડ્ડો, સફેદ શર્ટ અને કેસરી સ્કાર્ફ) અને પ્રાથમિક રીતે તાલીમનો હવાલો સંભાળતા લોકો માટે એક હેન્ડબુક આપવામાં આવી હતી.” આ પેમ્ફલેટમાં શિસ્તના મહત્વ પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો. “ભલે તે વ્યક્તિ હોય કે એક રાષ્ટ્ર, સમગ્ર સમાજ હોય કે સંસ્થા, જે શિસ્તને જાણે છે તે જ સફળતા, જાગૃતિ અને શ્રેષ્ઠતા પ્રાપ્ત કરી શકે છે. શિસ્ત વિના સફળતા મળી શકતી નથી.’
જો કે, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, બજરંગ દળ માટે શિસ્ત એક વિશેષતા નથી રહી, જેના કારણે મોટાભાગના સમાચારો બન્યા છે, વેલેન્ટાઇન ડે પર યુગલોને હેરાન કરવા માટે હેડલાઇન્સ બનાવવી, પબ પર દરોડા પાડવા, કલાકારો સામે હિંસક વિરોધ પ્રદર્શન કરવું, તેઓ માને છે કે, આ બધુ હિંદુ લાગણીઓને ઠેસ પહોંચાડે છે, અને વધુ ગંભીર રીતે, જાન્યુઆરી 1999માં ઓડિશામાં ઓસ્ટ્રેલિયન મિશનરી ગ્રેહામ સ્ટેન્સ અને તેમના પુત્રો અને ગયા વર્ષે જુલાઈમાં કર્ણાટકના સુલિયા નજીક 19 વર્ષીય મસૂદની હત્યામાં તેમની સંડોવણી સંડોવણી કેસમાં.
જ્યારે બજરંગ દળ પર માત્ર એક જ વાર પ્રતિબંધ મુકવામાં આવ્યો છે, 2013માં બસપા નેતા માયાવતી અને 2008માં લોક જનશક્તિ પાર્ટીના દિવંગત નેતા રામવિલાસ પાસવાન દ્વારા તેના પર પ્રતિબંધ મૂકવાની માંગ કરવામાં આવી હતી. 2008માં કોંગ્રેસે પણ બજરંગ પર પ્રતિબંધની માંગણી કરી હતી.
2002 માં, તત્કાલીન વડા પ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયીએ બજરંગ દળને શાંત કરવા વિનંતી કરી હતી, જેનો 2008માં એલ.કે. અડવાણીએ પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો.
બજરંગ દળ કહે છે તેમના કાર્યો શું છે?
તેની વેબસાઇટ પર, બજરંગ દળ કહે છે કે, તેના કાર્યોમાં “રચનાત્મક પ્રવૃત્તિઓ”નો સમાવેશ થાય છે. જેમ કે, પૂજા સ્થાનોનું સંચાલન અને વિકાસ, ગૌશાળા માટે ઘાસ એકત્રિત કરવું, ધાર્મિક સભાઓમાં વ્યવસ્થા જાળવવી, કુદરતી આફતો દરમિયાન તાત્કાલિક રાહત પ્રવૃત્તિઓ વગેરે, અને “આંદોલનકારી પ્રવૃત્તિઓ”.
આ પણ વાંચો – નરોડા ગામ હત્યાકાંડ કેસ : ‘પુરાવા સુસંગત અને વિશ્વસનીય નથી’, SIT વિશેષ અદાલતે વિસ્તારથી કેસ વિશે જણાવ્યું
વેબસાઈટ કહે છે કે, “કેન્દ્ર દ્વારા નક્કી કરાયેલા આંદોલન ઉપરાંત, આ કેટેગરીમાં નીચેનામાંથી કોઈપણ મુદ્દા/મામલો (જે માત્ર સૂચક છે) પર આંદોલન ચલાવવાનો અને આ આંદોલનો દ્વારા પેદા થયેલા જનમતને જોડવા અને વિસ્તારવા માટેનો પણ સમાવેશ થાય છે. આ આંદોલનો ઉપરાંત, કેટલાક વધારાના મુદ્દાઓ આ હોઈ શકે છે: (a) ધાર્મિક સ્થળોનો જીર્ણોદ્ધાર; ગાય સંરક્ષણ; દહેજ-અસ્પૃશ્યતા વગેરે જેવા સામાજિક દુષણો સામે વિરોધ અને હિંદુ મૂલ્યો, હિંદુ પરંપરાઓ, હિંદુ સંમેલનો અને માન્યતાઓ વગેરેનું અપમાન; ટેલિવિઝન જાહેરાતો અને સૌંદર્ય સ્પર્ધાઓ દ્વારા પ્રદર્શિત અશ્લીલતા અને અશ્લીલતા સામે વિરોધ; ગેરકાયદે ઘૂસણખોરી સામે વિરોધ વગેરે.
ડિસક્લેઈમર : આ આર્ટિકલ ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસ પરથી અનુવાદીત છે, ઓરિજનલ કન્ટેન્ટ વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો
