બ્રિટિશ બ્રોડકાસ્ટિંગ કોર્પોરેશન (BBC) તાજેતરમાં તેની ડોક્યુમેન્ટ્રી ‘ઈન્ડિયા: ધ મોદી ક્વેશ્ચન’ ના રિલીઝ બાદ વાદ-વિવાદનો સામનો કરી રહી છે, જેમાં ભારત સરકારે ફિલ્મને “પ્રોપેગેન્ડાનો ભાગ” ગણાવી છે અને બ્રોડકાસ્ટર પર “વસાહતી માનસિકતા” હોવાનો આરોપ લગાવ્યો હતો.
ગયા અઠવાડિયે યુકેના વડા પ્રધાન ઋષિ સુનક પણ વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના સમર્થનમાં સામે આવ્યા હતા અને કહ્યું હતું કે, તેઓ તેમના પાત્રને દર્શાવતી ડોક્યુમેન્ટ્રી સાથે સહમત નથી.
BBC કેવી રીતે અસ્તિત્વમાં આવ્યું?
18 ઓક્ટોબર, 1922ના રોજ સ્થપાયેલ, બીબીસી એ સૌપ્રથમ બ્રિટિશ બ્રોડકાસ્ટિંગ કંપની તરીકે ઓળખાતી ખાનગી કોર્પોરેશન હતી, જેમાં ફક્ત બ્રિટિશ ઉત્પાદકોને જ શેર રાખવાની મંજૂરી હતી. શરૂઆતમાં, કંપનીએ ઉદ્યોગમાં પગ જમાવવા માટે સંઘર્ષ કર્યો. જો કે, 1926ની સામાન્ય હડતાળ દરમિયાન તેનું નસીબ પલટાયું. કટોકટીના બીબીસીના કવરેજની બ્રિટિશ વસ્તી દ્વારા વ્યાપકપણે પ્રશંસા કરવામાં આવી હતી, જેણે તેને જીવનરેખા અપાવી.
બાદમાં તેજ વર્ષે, સંસદની સમિતિએ ભલામણ કરી કે, ખાનગી કંપનીને એક જાહેર, ક્રાઉન-ચાર્ટર્ડ સંસ્થા, બ્રિટિશ બ્રોડકાસ્ટિંગ કોર્પોરેશન દ્વારા બદલવામાં આવે. આનાથી કંપની આખરે સંસદને જવાબદાર બની પરંતુ તેણે તેની પ્રવૃત્તિઓના સંદર્ભમાં સ્વતંત્રતાનો આનંદ માણવાનું ચાલુ રાખ્યું.
BBC કેવી રીતે કામ કરે છે?
આજની તારીખે, બીબીસી એક રોયલ ચાર્ટર હેઠળ કામ કરે છે, જે શાસક રાજા દ્વારા મંજૂર કરવામાં આવેલું એક સાધન છે, જે કંપની માટે દેશના ગૃહ સચિવ પાસેથી લાઇસન્સ મેળવવાનું ફરજિયાત બનાવે છે. ચાર્ટર દર 10 વર્ષે રિન્યુ કરવું પડશે અને વર્તમાન ચાર્ટર 31 ડિસેમ્બર, 2027 સુધી ચાલશે.
ચાર્ટર બ્રોડકાસ્ટિંગ કંપનીના ઉદ્દેશ્યોને પણ પ્રતિબિંબિત કરે છે. તે જણાવે છે કે, બીબીસીએ “સચોટ અને નિષ્પક્ષ સમાચાર, વર્તમાન બાબતો અને હકીકતલક્ષી પ્રોગ્રામિંગ એવી રીતે પ્રદાન કરવી જોઈએ જે યુનાઇટેડ કિંગડમ અને વિશાળ વિશ્વના તમામ ભાગોમાં લોકો માટે સમજણનું નિર્માણ કરે.”
2017 સુધી, કંપનીનું BBC ટ્રસ્ટ, તેના એક્ઝિક્યુટિવ બોર્ડ અને ઑફકેમ નામની સરકાર દ્વારા મંજૂર કરાયેલ નિયમનકારી સત્તા દ્વારા નિયમન કરવામાં આવતું હતું. જો કે, 2016 માં સ્વતંત્ર સમીક્ષાને પગલે, ટ્રસ્ટને સમાપ્ત કરવામાં આવ્યું હતું કારણ કે તે “ત્રુટિપૂર્ણ” હોવાનું જણાયું હતું. પરિણામે, જ્યારે કંપનીને સંચાલિત કરવા માટે બીબીસી બોર્ડની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી, ત્યારે ઓફકેમને તેના નિયમન માટે એકમાત્ર જવાબદારી સોંપવામાં આવી હતી. આ દરમિયાન, એક્ઝિક્યુટિવ બોર્ડ રોજિંદી કામગીરીની દેખરેખ રાખે છે.
બીબીસીનું રેવન્યુ મોડલ શું છે?
બીબીસીનું મોટાભાગનું ભંડોળ લાઇવ ટેલિવિઝન પ્રસારણ પ્રાપ્ત કરવા અથવા રેકોર્ડ કરવા માટે સાધનો સાથે બ્રિટિશ સંસ્થાઓ પાસેથી વસૂલવામાં આવતી વાર્ષિક ટેલિવિઝન ફીમાંથી આવે છે. વધુમાં, તે તેની વ્યાપારી પેટાકંપનીઓ – બીબીસી સ્ટુડિયો અને બીબીસી સ્ટુડિયોવર્કસ પાસેથી પણ આવક મેળવે છે.
2022 માં, કંપનીને મોટો ફટકો પડ્યો જ્યારે બ્રિટિશ સરકારે આગામી બે વર્ષ માટે વાર્ષિક ટેલિવિઝન ફી પર મોરેટોરિયમની જાહેરાત કરી, જેણે BBCને ફુગાવા અનુસાર ખર્ચને સમાયોજિત કરવાથી અટકાવ્યું. એટલું જ નહીં, સરકારે એમ પણ કહ્યું કે, 2027 સુધીમાં તે ફીને સંપૂર્ણપણે ખતમ કરી દેશે.
ધ ગાર્ડિયનમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અહેવાલમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે, “જો કે BBCને લાયસન્સ ફીની આવકમાં વાર્ષિક £3.2 બિલિયન મળવાનું ચાલુ રહેશે, પણ વધતી જતી મોંઘવારી અને Netflix ની જેમની સ્પર્ધાને કારણે તેના કાર્યક્રમો બનાવવાનો ખર્ચ ઝડપથી વધી રહ્યો છે.” પરિણામે, કોર્પોરેશને તેના પુસ્તકોને સંતુલિત કરવા માટે ખર્ચમાં લાખો પાઉન્ડનો કાપ મૂકવો પડશે.”
યુકે સરકાર સાથે બીબીસીનો સંબંધ
અગાઉ જણાવ્યું તેમ, બીબીસીને સંસદની કોઈપણ દખલ વિના તેની પ્રવૃત્તિઓ ચલાવવાની સંપૂર્ણ સ્વતંત્રતા છે. જો કે, સમય સમય પર, તે સાંસદો સાથે, ખાસ કરીને કન્ઝર્વેટિવ્સ સાથે, સંખ્યાબંધ મુદ્દાઓ પર વિવાદમાં રહે છે.
વર્ષોથી, દક્ષિણપંથીએ તેમના પર “ઉદાર” હોવાનો અને “ડાબેરી પક્ષપાત” હોવાનો આરોપ મૂક્યો છે. વડા પ્રધાન માર્ગારેટ થેચરના કાર્યકાળ દરમિયાન, તેમના પક્ષના કેટલાક સભ્યોએ બીબીસીને “તેની વિરુદ્ધ પક્ષપાતી” હોવા બદલ જાહેરમાં નિંદા કરી હતી. તેને 2016ના લોકમતના “વિરોધી બ્રેક્ઝિટ” કવરેજ માટે પણ ટીકાનો સામનો કરવો પડ્યો હતો.
2020 માં, જ્યારે ટિમ ડેવીએ કંપનીના CEO તરીકેનો કાર્યભાર સંભાળ્યો, ત્યારે તેણે આ મુદ્દાને હલ કરવાનું વચન આપ્યું અને વધુ અયોગ્ય કર્મચારીઓને કા તો બદલવા અથવા છોડવા કહ્યું.
બીબીસી સ્ટાફે આપેલા નિવેદનમાં, તેમણે કહ્યું: “જો તમે સોશિયલ મીડિયા પર અભિપ્રાય કટારલેખક અથવા પક્ષપાતી પ્રચારક બનવા માંગતા હોવ તો તે એક માન્ય વિકલ્પ છે, પરંતુ તમારે બીબીસીમાં કામ ન કરવું જોઈએ.”
બે વર્ષ પછી, બીબીસીના અધ્યક્ષ રિચાર્ડ શાર્પે પણ સ્વીકાર્યું કે, “બીબીસીનો ઉદાર પૂર્વાગ્રહ છે”. ઉલ્લેખનીય છે કે, કંપનીના ચેરમેન તરીકેનું પદ સંભાળતા પહેલા, શાર્પ સુનકના સલાહકાર હતા.
જો કે, માત્ર રૂઢિચુસ્તોએ જ બ્રોડકાસ્ટરની ટીકા કરી નથી. ભૂતપૂર્વ લેબર પાર્ટીના નેતા જેરેમી કોર્બીનના સમર્થકોએ BBC પર 2019ની સામાન્ય ચૂંટણી દરમિયાન બોરિસ જોન્સનની તરફેણ કરવાનો આરોપ લગાવ્યો હતો.
આ પણ વાંચો – Income Tax Raid On BBC: દિલ્હી-મુંબઈમાં BBCની ઓફિસ પર આવકવેરાના દરોડા, આખી ઓફિસ સીલ, મોબાઈલ જપ્ત
ડાબેરીઓએ કંપનીમાં હોમોફોબિયા અને ટ્રાન્સફોબિયા વિશે પણ ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. 2006માં, યુનિવર્સિટી ઓફ લીડ્સ દ્વારા કરવામાં આવેલા એક અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું કે, BBC “ગે અને લેસ્બિયન, તેમના સંદર્ભ અથવા સંબંધિત મુદ્દાઓ” પ્રત્યે “સંસ્થાકીય રીતે હોમોફોબિક” છે. 2020 માં, સંસદના સભ્યો સહિત 150 લોકોએ એક પત્ર પર હસ્તાક્ષર કર્યા
