Aravali Hills News: કેન્દ્ર સરકારે રવિવારે એવા અહેવાલોને ફગાવી દીધા હતા કે મોટા પાયે ખાણકામને મંજૂરી આપવા માટે અરવલ્લી પર્વતમાળાની પરિભાષામાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો છે. સરકારે અરવલ્લી પર્વતિય ક્ષેત્રમાં નવા ખાણકામ લીઝ પર સુપ્રીમ કોર્ટના પ્રતિબંધનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા મંજૂર કરાયેલ ડ્રાફ્ટ પર્વત પ્રણાલી માટે મજબૂત રક્ષણ પૂરું પાડે છે અને વ્યાપક વ્યવસ્થાપન યોજનાને અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં ન આવે ત્યાં સુધી નવા ખાણકામ લીઝ પર પ્રતિબંધ મૂકે છે.
કેન્દ્રીય પર્યાવરણ મંત્રી ભૂપેન્દ્ર યાદવે સુંદરવન ટાઇગર રિઝર્વ ખાતે પત્રકારોને જણાવ્યું હતું કે સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા મંજૂર કરાયેલ વ્યાખ્યા અરવલ્લી પ્રદેશના 90 ટકાથી વધુ ભાગને સંરક્ષિત ક્ષેત્રમાં મૂકશે. “100-મીટર” માપદંડ પર ચાલી રહેલા વિવાદ વચ્ચે જારી કરાયેલા સ્પષ્ટીકરણમાં સરકારે જણાવ્યું હતું કે, સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્દેશોના આધારે અરવલ્લી ટેકરીઓ અને પર્વતમાળાની વ્યાખ્યા તમામ રાજ્યોમાં પ્રમાણિત કરવામાં આવી છે જેથી અસ્પષ્ટતા દૂર થાય અને દુરુપયોગ અટકાવી શકાય, ખાસ કરીને એવી પ્રથાઓ કે જેના કારણે ખાણકામ ટેકરીઓના પાયાની ખૂબ નજીક ચાલુ રહે છે.
પર્યાવરણ મંત્રાલયના સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે સુપ્રીમ કોર્ટે, અરવલ્લીમાં ગેરકાયદેસર ખાણકામ સંબંધિત લાંબા સમયથી પડતર કેસોની સુનાવણી કરતી વખતે, મે 2024 માં “સમાન વ્યાખ્યા” ની ભલામણ કરવા માટે એક સમિતિની રચના કરી હતી. પર્યાવરણ મંત્રાલયના સચિવની અધ્યક્ષતામાં બનેલી સમિતિમાં રાજસ્થાન, હરિયાણા, ગુજરાત અને દિલ્હીના પ્રતિનિધિઓ તેમજ ટેકનિકલ સંસ્થાઓના પ્રતિનિધિઓનો સમાવેશ થાય છે. સમિતિએ શોધી કાઢ્યું હતું કે ફક્ત રાજસ્થાન પાસે જ ઔપચારિક રીતે સ્થાપિત વ્યાખ્યા છે, જેનું તે 2006 થી પાલન કરી રહ્યું છે.
આ પણ વાંચો: સ્મૃતિ મંધાના આવું કરનાર પ્રથમ ભારતીય મહિલા બેટ્સમેન, રોહિત-કોહલીની સાથે એલિટ યાદીમાં જોડાઈ
આ વ્યાખ્યા મુજબ, સ્થાનિક ભૂપ્રદેશથી 100 મીટર કે તેથી વધુ ઊંચાઈ ધરાવતા ભૂમિસ્વરૂપોને ટેકરીઓ ગણવામાં આવે છે, અને આવી ટેકરીઓને ઘેરી લેતી સૌથી નીચી સીમા રેખામાં ખાણકામ પ્રતિબંધિત છે, પછી ભલે તે રેખાની અંદરના ભૂમિસ્વરૂપોની ઊંચાઈ અથવા ઢાળ ગમે તે હોય.
સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે ચાર રાજ્યો લાંબા સમયથી ચાલી આવતી રાજસ્થાન વ્યાખ્યા અપનાવવા સંમત થયા છે, જ્યારે તેને ઉદ્દેશ્ય અને પારદર્શક બનાવવા માટે વધારાના રક્ષણાત્મક પગલાં પણ સામેલ કર્યા છે. આ પગલાંમાં 500 મીટરની અંદર સ્થિત ટેકરીઓને એક જ પર્વતમાળા તરીકે ગણવા, કોઈપણ ખાણકામના નિર્ણય પહેલાં સર્વે ઓફ ઇન્ડિયાના નકશા પર ટેકરીઓ અને પર્વતમાળાઓનું ફરજિયાત મેપિંગ અને ખાણકામ પ્રતિબંધિત હોય તેવા મુખ્ય અને સંરક્ષિત વિસ્તારોને સ્પષ્ટ રીતે ઓળખવાનો સમાવેશ થાય છે.
સરકારે 100 મીટરથી નીચેના વિસ્તારોમાં ખાણકામની મંજૂરી આપવામાં આવશે તેવા દાવાઓને ફગાવી દીધા હતા, અને કહ્યું હતું કે પ્રતિબંધ ફક્ત ટેકરીઓ અથવા ઢાળ પર જ નહીં, પરંતુ સમગ્ર ટેકરીઓ અને તેમની અંદરના ભૂમિસ્વરૂપોને લાગુ પડે છે. સરકારે કહ્યું હતું કે 100 મીટરથી નીચેના તમામ ભૂમિસ્વરૂપો ખાણકામ માટે ખુલ્લા છે તે નિષ્કર્ષ કાઢવો “ભૂલભર્યું” હતું. 20 નવેમ્બર 2025 ના રોજ સુપ્રીમ કોર્ટે અરવલ્લી ટેકરીઓ અને પર્વતમાળાઓની વ્યાખ્યા અંગે પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલય હેઠળ રચાયેલી સમિતિની ભલામણોને સ્વીકારી હતી.
