તમે પ્રજાસત્તાક દિવસ દરમિયાન રાષ્ટ્રપતિને શાહી બગ્ગીમાં આવતા બીટિંગ રીટ્રીટ સમારોહમાં ભાગ લેતા અને સંસદના સંયુક્ત સત્રમાં જોયા હશે. સોનાથી બનેલી આ શાહી બગ્ગી પોતાનામાં ખૂબ જ ખાસ છે. ભારતના બંધારણના અમલ પછી 1950 માં યોજાયેલા પ્રથમ પ્રજાસત્તાક દિવસની ઉજવણીમાં દેશના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ, ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદ ગણતંત્ર દિવસની ઉજવણીમાં બગ્ગી પર સવાર થઈને પહોંચ્યા હતા. આઝાદી પહેલા વાઇસરોય અને આઝાદી પછી ઘણા વર્ષો સુધી દેશના રાષ્ટ્રપતિ આ શાહી બગ્ગીમાં સવારી કરતા હતા. આ બગ્ગી જેટલી શાહી લાગે છે પાકિસ્તાનથી તેની જીતની વાર્તા પણ એટલી જ રસપ્રદ છે. ભારતે ટોસમાં પાકિસ્તાન પાસેથી આ બગ્ગી જીતી લીધી હતી.
રાષ્ટ્રપતિના શાહી વાહનમાં શું ખાસ છે?
રાષ્ટ્રપતિની શાહી બગ્ગી ખૂબ જ ખાસ હોય છે. તે સોનાથી મઢેલી છે. બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન વાઇસરોયે તેનો ઉપયોગ કર્યો હતો. સોનાથી શણગારેલી આ બગ્ગીની બંને બાજુ ભારતનું રાષ્ટ્રીય પ્રતીક સોનાથી અંકિત છે. આ બગ્ગીને ખેંચવા માટે ખાસ ઘોડા પસંદ કરવામાં આવે છે. ત્યાં જ તેને 6 ઓસ્ટ્રેલિયન ઘોડા ખેંચતા હતા પરંતુ હવે ફક્ત ચાર ઘોડાઓનો ઉપયોગ થાય છે. આઝાદી પછી દેશના રાષ્ટ્રપતિએ પણ ખાસ પ્રસંગોએ આ ગાડીનો ઉપયોગ કરવાનું શરૂ કર્યું. સ્વતંત્રતા પછીના શરૂઆતના વર્ષોમાં ભારતના રાષ્ટ્રપતિ આ બગ્ગીમાં બધા સમારોહમાં મુસાફરી કરતા હતા અને 330 એકરમાં ફેલાયેલા રાષ્ટ્રપતિ ભવનની આસપાસ પણ તેનો ઉપયોગ કરતા હતા. આ બગ્ગીનો ઉપયોગ સૌપ્રથમ ભારતના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ રાજેન્દ્ર ડૉ. પ્રસાદે 1950માં પ્રજાસત્તાક દિવસ નિમિત્તે કર્યો હતો. આ વલણ 1984 સુધી ચાલુ રહ્યું.
ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે મિલકતનું આ રીતે વિભાજન થયું
1947 માં જ્યારે દેશ આઝાદ થયો ત્યારે બધું ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે વહેંચાઈ ગયું. જમીનથી લઈને સેના અને બીજી બધી બાબતો બંને દેશો વચ્ચે વહેંચવાની હતી. આ માટે નિયમો પણ બનાવવા પડ્યા હતા. ભાગલા સમયે ભારતના પ્રતિનિધિ એચ.એમ. પટેલ અને પાકિસ્તાનના ચૌધરી મુહમ્મદ અલીને પોતપોતાના દેશોનું પ્રતિનિધિત્વ કરીને ભાગલાનું કાર્ય સરળ બનાવવાનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો હતો. જ્યારે રાષ્ટ્રપતિના અંગરક્ષકોની વાત આવી ત્યારે તેમને બંને દેશો વચ્ચે 2:1 ના ગુણોત્તરમાં વહેંચવામાં આવ્યા હતા. અંતે બંને દેશોએ વાઇસરોયના વાહન પર પોતાનો દાવો કર્યો.
આ પણ વાંચો: શુભમન ગિલ ઉપ-કેપ્ટન, સિરાજ ટીમમાંથી બહાર; ચેમ્પિયન્સ ટ્રોફી માટે ટીમ ઈન્ડિયાની જાહેરાત
ટોસ પછીનો નિર્ણય
જ્યારે બંને દેશો આ બગ્ગીને લઈને ઝઘડો કરવા લાગ્યા ત્યારે વિવાદનું સમાધાન કરવા માટે ટોસનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો. તે સમય દરમિયાન રાષ્ટ્રપતિ (તત્કાલીન વાઇસરોય) બોડીગાર્ડ રેજિમેન્ટના પ્રથમ કમાન્ડન્ટ લેફ્ટનન્ટ કર્નલ ઠાકુર ગોવિંદ સિંહ અને પાકિસ્તાની સેનાના સાહિબજાદા યાકુબ ખાન વચ્ચે ગાડી માટે ટૉસ થયો હતો. ભારતે ટોસ જીત્યો અને બગ્ગી ભારતના કબજામાં આવી હતી.
ઇન્દિરા ગાંધીની હત્યા પછી બુલેટપ્રૂફ કારની આન્ટ્રી થઈ
1984 માં ઇન્દિરા ગાંધીની હત્યા બાદ દેશના વીવીઆઈપીઓની સુરક્ષાની સમીક્ષા કરવામાં આવી હતી. રાષ્ટ્રપતિની સુરક્ષાને ધ્યાનમાં રાખીને બગ્ગીને દૂર કરવામાં આવી હતી. બગ્ગીનું સ્થાન બુલેટપ્રૂફ ગાડી લીધુ. ઘણા વર્ષો સુધી રાષ્ટ્રપતિ બુલેટપ્રૂફ જેકેટનો ઉપયોગ કરતા રહ્યા. જોકે 2014 માં તત્કાલીન રાષ્ટ્રપતિ પ્રણવ મુખર્જીએ ફરી એકવાર બગ્ગીનો ઉપયોગ કર્યો. તેઓ બીટિંગ રીટ્રીટ કાર્યક્રમમાં હાજરી આપવા માટે આ બગ્ગીમાં આવ્યા હતા. આ પછી 25 જુલાઈ 2017 ના રોજ રામનાથ કોવિંદ પણ રાષ્ટ્રપતિ પદના શપથ લેવા માટે રાષ્ટ્રપતિ ભવનથી બગ્ગીમાં સંસદ પહોંચ્યા હતા. પ્રણવ પહેલાં ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. એપીજે અબ્દુલ કલામ અને પ્રતિભા પાટિલ પણ કેટલાક ખાસ પ્રસંગોએ આ બગ્ગીનો ઉપયોગ કરતા જોવા મળ્યા હતા. આ વર્ષે જ્યારે ફ્રાન્સના રાષ્ટ્રપતિ ઇમેન્યુઅલ મેક્રોન પ્રજાસત્તાક દિવસે ભારત આવ્યા હતા ત્યારે તેમણે રાષ્ટ્રપતિ સાથે આ શાહી ગાડીનો આનંદ માણ્યો હતો.
