શું છે શિવ મંદિરનો વિવાદ? જેના પર બે બૌદ્ધ બહુમતી ધરાવતા દેશોમાં શરૂ થયો લોહિયાળ સંઘર્ષ

Thailand Cambodia Conflict: ભારતથી લગભગ 5000 કિમી દૂર દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયાના બે પડોશી દેશો થાઇલેન્ડ અને કંબોડિયા વચ્ચે ચાલી રહેલો સરહદ વિવાદ ગુરુવારે લોહિયાળ સંઘર્ષમાં ફેરવાઈ ગયો. આ સંઘર્ષમાં થાઇલેન્ડના નવ નાગરિકો માર્યા ગયા છે અને ઘણા લોકો ઘાયલ થયા છે. ગુરુવારે મોડી સાંજ સુધી બંને દેશોના સરહદી વિસ્તારોમાં સમયાંતરે ગોળીબાર ચાલુ રહ્યો. આના એક દિવસ પહેલા બુધવારે બંને દેશોની સરહદ પર લેન્ડમાઇન વિસ્ફોટ થયા હતા, જેમાં પાંચ થાઇ સૈનિકો ઘાયલ થયા હતા.

આ ઘટના પછી બંને દેશો વચ્ચે રાજદ્વારી સંબંધો ઝડપથી બગડ્યા હતા અને થાઇલેન્ડે કંબોડિયાથી તેના રાજદૂતને પાછા બોલાવી લીધા હતા. એટલું જ નહીં થાઇલેન્ડે કંબોડિયાના રાજદૂતને તેના દેશમાંથી હાંકી કાઢ્યા હતા. બીજા જ દિવસે ગુરુવારે સવારે થાઇલેન્ડે ફાઇટર એરક્રાફ્ટ F-16 વડે કંબોડિયાના અનેક સરહદી વિસ્તારોમાં હુમલો કર્યો હતો. આ પછી બંને દેશો તરફથી ગોળીબાર શરૂ થયો.

9 લોકોના મોત અને 14 લોકો ઘાયલ

બેંગકોક પોસ્ટે અહેવાલ આપ્યો છે કે કંબોડિયાના હુમલામાં એક બાળક સહિત નવ થાઇ નાગરિકો માર્યા ગયા છે અને 14 અન્ય ઘાયલ થયા છે, જ્યારે કંબોડિયામાં જાનહાનિની માહિતી મળી શકી નથી. રોયલ થાઈ આર્મીના હવાલાથી જણાવવામાં આવ્યું હતું કે કંબોડિયન સેનાએ રોકેટ લોન્ચરથી રોકેટ છોડ્યા અને સામાન્ય લોકોને નિશાન બનાવ્યા. બદલામાં થાઈલેન્ડે સરહદી વિસ્તારોમાં F-16 ફાઇટર પ્લેન તૈનાત કર્યા. થાઈ વાયુસેનાએ બે કંબોડિયન વિસ્તારો પર બોમ્બમારો પણ કર્યો છે. થાઈ શાસને કંબોડિયા ગયેલા તેના નાગરિકોને તાત્કાલિક દેશમાં પાછા ફરવાનો આદેશ આપ્યો છે.

બંને પડોશી બૌદ્ધ બહુમતી ધરાવતા દેશો છે

આ બંને પડોશી દેશો બૌદ્ધ બહુમતી ધરાવતા દેશો છે. બંને દેશોએ એકબીજા પર તણાવ વધારવાનો આરોપ લગાવ્યો છે. કંબોડિયન વડા પ્રધાન હુન માનેટે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદને થાઈ અને કંબોડિયન સૈનિકો વચ્ચેની અથડામણને રોકવા માટે “તાત્કાલિક બેઠક” બોલાવવા વિનંતી કરી છે. માનેટે કહ્યું કે થાઈલેન્ડના ગંભીર હુમલાથી પ્રદેશમાં શાંતિ અને સ્થિરતા માટે ગંભીર ખતરો ઉભો થયો છે. તેમણે થાઈલેન્ડ પર સરહદી વિસ્તારોમાં કંબોડિયન વિસ્તારો પર “બિનઉશ્કેરણીજનક, પૂર્વયોજિત અને ઇરાદાપૂર્વકના હુમલા” કરવાનો આરોપ લગાવ્યો.

આ પણ વાંચો: ભારતમાં ઇન્સ્ટાગ્રામ પર આ 10 સેલેબ્સના સૌથી વધુ ફોલોઅર્સ, PM મોદી બીજા સ્થાને, જાણો પ્રથમ નંબરે કોણ?

કંબોડિયાના અગ્રણી મીડિયા ‘ખમેર ટાઇમ્સ’ એ સેનાને ટાંકીને જણાવ્યું હતું કે સેના દેશના ઓડર મીંચે પ્રાંતમાં તા મોઆન થોમ મંદિર અને તા ક્રા બેઈ મંદિર વિસ્તારો સહિત અન્ય પ્રાંતોમાં દેશનું રક્ષણ કરી રહી છે. કંબોડિયા-થાઈ સશસ્ત્ર સંઘર્ષ તા મોઆન થોમ મંદિરથી શરૂ થયો હતો, જે ટૂંક સમયમાં કંબોડિયા-થાઈ સરહદ પરના અન્ય યુદ્ધક્ષેત્રોમાં ફેલાઈ ગયો. કંબોડિયાનો આરોપ છે કે થાઈ પક્ષે તા મોઆન થોમ મંદિર પર ગોળીબાર કર્યા પછી લડાઈ શરૂ થઈ હતી. દરમિયાન ચીન અને મલેશિયાએ બંને દેશોને પરસ્પર તણાવ ઓછો કરવા વિનંતી કરી છે.

બંને બૌદ્ધ દેશો વચ્ચેનો સરહદ વિવાદ જૂનો છે

તમને જણાવી દઈએ કે થાઈલેન્ડ અને કંબોડિયા વચ્ચે 817 કિમી લાંબી સરહદ રેખા છે, જે ફ્રાન્સ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવી હતી. આ બંને દેશો અગાઉ ફ્રેન્ચ વસાહતો હતા. ફ્રાન્સે કંબોડિયા પર શાસન કરતી વખતે આ સરહદ નક્કી કરી હતી. 1863 થી 1963 સુધી કંબોડિયા પર ફ્રાન્સનું શાસન હતું. દરમિયાન 1907માં ફ્રાન્સે બંને વચ્ચેની સરહદ સીમાંકન કરી. તે સમયે સરહદ પર સ્થિત પ્રેહ વિહાર મંદિર કંબોડિયાનો ભાગ હોવાનું કહેવાય છે, જેને થાઇલેન્ડે સ્વીકારવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. ત્યારથી આ મંદિરને લઈને બંને દેશો વચ્ચે વિવાદ ચાલી રહ્યો છે.

શિવ મંદિરનો વિવાદ શું છે?

પ્રેહ વિહાર મંદિર બંને બૌદ્ધ દેશોની સરહદ પર આવેલું છે. ખરેખરમાં તે ભગવાન શિવને સમર્પિત એક હિન્દુ મંદિર છે. તેને શિવ મંદિર પણ કહેવામાં આવે છે અને યુનેસ્કોની સાંસ્કૃતિક વારસાની યાદીમાં શામેલ છે. તે એક ઊંચી ટેકરી પર સ્થિત છે. આ મંદિરમાં 800 પગથિયાં છે. તેનું નિર્માણ 11મી સદીના પહેલા ભાગમાં થયું હતું. જોકે તેનો જટિલ ઇતિહાસ 9મી સદી સાથે જોડાયેલો છે. મંદિરનું બાંધકામ ખ્મેર સામ્રાજ્યના રાજા યશોવર્મન પ્રથમના શાસનકાળ દરમિયાન શરૂ થયું હતું અને બાદમાં અન્ય રાજાઓ દ્વારા પૂર્ણ કરવામાં આવ્યું હતું.

યુનેસ્કોના પગલાને કારણે તણાવ વધ્યો

થાઇલેન્ડ શરૂઆતથી જ આ મંદિર પર દાવો કરી રહ્યું છે. 1959માં કંબોડિયાએ આ મામલાને લઈને આંતરરાષ્ટ્રીય કોર્ટનો સંપર્ક કર્યો હતો. જ્યાં કેસ ત્રણ વર્ષ સુધી ચાલ્યો, ત્યારબાદ 1962માં કંબોડિયાના પક્ષમાં નિર્ણય આપવામાં આવ્યો. થાઈલેન્ડે આંતરરાષ્ટ્રીય કોર્ટનો નિર્ણય સ્વીકાર્યો પરંતુ મંદિરની આસપાસના વિસ્તારો અંગે અડગ રહ્યું અને ત્યાં લગભગ 4.6 ચોરસ કિલોમીટર જમીન પર કબજો કર્યો. 2008માં યુનેસ્કોએ આ ઐતિહાસિક મંદિરને તેની વારસાની યાદીમાં સામેલ કર્યા પછી આ વિવાદ વધુ ઘેરો બન્યો. આ પછી બંને દેશો વચ્ચે તણાવ વધુ ઘેરો બન્યો અને સમયાંતરે બંને વચ્ચે અથડામણ થતી રહી.

વિવાદિત જમીન પણ કંબોડિયાને સોંપવામાં આવી

2011 માં પણ બંને દેશો વચ્ચે સંઘર્ષ થયો હતો જેમાં 18 લોકો માર્યા ગયા હતા અને હજારો લોકો વિસ્થાપિત થયા હતા. આ પછી કંબોડિયાએ ફરીથી તે વિવાદિત જમીનના મામલાને લઈને આંતરરાષ્ટ્રીય કોર્ટનો સંપર્ક કર્યો. 2013 માં આંતરરાષ્ટ્રીય કોર્ટે ચુકાદો આપ્યો કે વિવાદિત જમીન પણ કંબોડિયાની હોવી જોઈએ. ત્યારથી બંને દેશો વચ્ચે શાંતિ છે, અને સરહદી વિસ્તારોમાં અગાઉ બિછાવેલા લેન્ડમાઈન્સને દૂર કરવાની પ્રક્રિયા પણ ચાલી રહી હતી પરંતુ બુધવારે થયેલા લેન્ડમાઈન વિસ્ફોટથી હવે એક નવા સંઘર્ષને જન્મ આપ્યો છે.