e-SIM upgrade fraud: દક્ષિણ મુંબઈના એક પ્રખ્યાત ડૉક્ટર માનતા હતા કે તેઓ વધુ સુવિધા માટે તેમની મોબાઇલ સેવા અપગ્રેડ કરી રહ્યા હતા. જોકે આ નિર્ણયને કારણે તેમને આશરે ₹. 11 લાખનું નુકસાન થયું છે.
સપ્ટેમ્બરના બીજા અઠવાડિયામાં ડૉક્ટરને તેમના ટેલિકોમ સેવા પ્રદાતાના પ્રતિનિધિ હોવાનો દાવો કરતી એક વ્યક્તિનો ફોન આવ્યો. ફોન કરનાર વ્યક્તિએ તેમના ભૌતિક સિમને ઇ-સિમમાં અપગ્રેડ કરવાની ઓફર કરી, જેમાં સુવિધા અને સુગમતા જેવા અસંખ્ય ફાયદાઓ વિશે જાણકારી આપવામાં આવી હતી. ટેલિકોમ કંપનીના એક્ઝિક્યુટિવના શબ્દોથી ડૉક્ટર લલચાયા અને સૂચનાઓનું પાલન કરીને તેમના ટેલિકોમ પ્રદાતાની સત્તાવાર એપ્લિકેશન પર ગયા અને ઇ-સિમ વિનંતી સબમિટ કરી.
તેમના ફોન પર OTP મળ્યા પછી તરત જ તેમણે અજાણતાં તે કોલર સાથે શેર કર્યું. તેમને કહેવામાં આવ્યું કે તેમનું ભૌતિક સિમ નિષ્ક્રિય કરવામાં આવશે અને 24 કલાકની અંદર ઇ-સિમ સક્રિય થઈ જશે. બે દિવસ પછી તેમનો ઇમેઇલ પાસવર્ડ બદલાઈ ગયો અને વિવિધ માધ્યમો દ્વારા તેમના ખાતામાંથી ₹.10.5 લાખ ઉપાડી લેવામાં આવ્યા.
ત્યારબાદ ડૉક્ટરે મુંબઈ પોલીસના સાયબર સેલમાં ફરિયાદ નોંધાવી. તપાસ દરમિયાન પોલીસે પુણેની એક હોસ્પિટલમાં કામ કરતા એક ઓફિસ બોયની ધરપકડ કરી હતી, જેના પર તેના બેંક એકાઉન્ટને લીઝ પર લેવા અને તે એકાઉન્ટ દ્વારા ચોરાયેલા પૈસા ટ્રાન્સફર કરવામાં મદદ કરવાનો આરોપ છે.
ઈ-સિમ શું છે : What is an e-SIM?
સબ્સ્ક્રાઇબર આઇડેન્ટિટી મોડ્યુલ (SIM) એ તમારા ફોનનું અનોખું ડિજિટલ ID છે જે તમને મોબાઇલ નેટવર્ક સાથે જોડે છે. એમ્બેડેડ સિમ (ઈ-સિમ) એ આનું ડિજિટલ સંસ્કરણ છે, જે સીધા ફોન અથવા સ્માર્ટવોચમાં એમ્બેડેડ છે. તે ભૌતિક સિમ કાર્ડ અથવા સિમ ટ્રેની જરૂરિયાતને દૂર કરે છે.
ઈ-સિમ અપગ્રેડ કૌભાંડ શું છે : What is the e-SIM upgrade scam?
બેતુલાલ પોલીસ (મધ્યપ્રદેશ) સાયબર નિષ્ણાત દીપેન્દ્ર સિંહે indianexpress.com ને જણાવ્યું હતું કે, “આ કૌભાંડમાં છેતરપિંડી કરનારાઓ ટેલિકોમ કંપનીના કર્મચારી તરીકે ઓળખ આપે છે અને પીડિતને કહે છે કે તેમના સિમમાં સમસ્યા છે. તેઓ પીડિતને ‘અપગ્રેડ’ કરવાનું વચન આપીને OTP શેર કરવા અથવા એપ્લિકેશન ઇન્સ્ટોલ કરવા માટે સમજાવે છે.
આ પણ વાંચો: મોન્થા ચક્રવાતની અસર; આગામી ત્રણ દિવસ ગુજરાતમાં ભારે વરસાદની આગાહી, ખેડૂતો ચિંતિત
OTP પ્રાપ્ત થયા પછી તેઓ પીડિતનું મૂળ સિમ નિષ્ક્રિય કરે છે અને તેમના પોતાના ઉપકરણ પર ડુપ્લિકેટ ઇ-સિમ સક્રિય કરે છે. એકવાર તેઓ પીડિતના મોબાઇલ નંબર પર નિયંત્રણ મેળવી લે છે, પછી તેઓ તેમના ઇમેઇલ અને બેંક પાસવર્ડ રીસેટ કરે છે અને મિનિટોમાં તેમના એકાઉન્ટ્સ ઍક્સેસ કરે છે.”
ઈ-સિમ વિનંતી કોલ્સ કેવી રીતે ચકાસવા : How to verify e-SIM request calls
Plus91Labs ના સહ-સ્થાપક જ્યોતિ સિંહે કહ્યું, “કોઈપણ ચકાસણી હંમેશા શંકા અને સ્વતંત્ર તપાસથી શરૂ થવી જોઈએ, અજાણ્યા કોલ્સ અથવા સંદેશાઓ પર વિશ્વાસ કરશો નહીં, ભલે તે ગમે તેટલા વાસ્તવિક લાગે. આવી કોઈપણ વિનંતીઓ હંમેશા તમારા સેવા પ્રદાતાની સત્તાવાર એપ્લિકેશન, વેબસાઇટ અથવા હેલ્પલાઇન દ્વારા પુષ્ટિ કરો.”
આ બાબતોથી સાવધ રહો (Red Flags to Watch Out For):
જ્યોતિ સિંહ કેટલાક એવા સંકેતો શેર કરે છે જેના પર લોકોએ ધ્યાન આપવું જોઈએ:
- સ્કેમર્સ ઘણીવાર લોકોને ઝડપથી પગલાં લેવા દબાણ કરે છે જેથી તેઓ તપાસ કર્યા વિના પગલાં લે છે.
- કોઈપણ અજાણ્યો કોલ અથવા સંદેશ જેને તાત્કાલિક પગલાં લેવાની જરૂર હોય તે શંકાની નિશાની છે.
- જો તમને PIN અથવા OTP જેવી સંવેદનશીલ માહિતી માટે પૂછવામાં આવે છે અને તે પણ કોઈ બિનસત્તાવાર ચેનલ દ્વારા, તો તે એક મોટી શંકા છે.
- નકલી વેબસાઇટ્સ અથવા એપ્લિકેશન્સ ઘણીવાર વાસ્તવિક સેવાઓ જેવી જ દેખાય છે પરંતુ તેમાં નાના તફાવતો હોય છે – જેમ કે ટેક્સ્ટ અથવા URL માં ટાઇપો, અલગ ડોમેન નામ અથવા વિચિત્ર ડિઝાઇન તત્વો.
દીપેન્દ્ર સિંહે કહ્યું, “સુરક્ષિત રહેવા માટે તમારી ટ્રુકોલર એપ અથવા કોઈપણ કોલિંગ એપમાં સ્પામ એલર્ટ ચાલુ રાખો અને જે કોઈ તમને તમારું સિમ અપગ્રેડ કરવાનું કહે છે તેના પર વિશ્વાસ ના કરો.”
જો તમારી સાથે છેતરપિંડી થઈ હોય તો તાત્કાલિક શું કરવું?
તમારી બેંકને તાત્કાલિક કૉલ કરો:
વધુ વ્યવહારો અટકાવવા માટે તમારા ડેબિટ/ક્રેડિટ કાર્ડ અથવા UPI એકાઉન્ટને બ્લોક કરો.
નેશનલ સાયબર ક્રાઇમ પોર્ટલ પર ફરિયાદ નોંધાવો:
cybercrime.gov.in વેબસાઇટની મુલાકાત લો અને સંપૂર્ણ વિગતો સાથે રિપોર્ટ કરો.
બધા પુરાવા સાચવી રાખો:
સ્કેમ સંબંધિત સ્ક્રીનશોટ, સંદેશાઓ અને ઇમેઇલ્સ સાચવો. આ તપાસમાં મહત્વપૂર્ણ સાબિત થઈ શકે છે.
હેલ્પલાઇન નંબર પર કૉલ કરો:
1930 ડાયલ કરીને નાણાકીય છેતરપિંડીની જાણ કરો. જેટલી વહેલી તકે તમે રિપોર્ટ કરશો તેટલી જ પુનઃપ્રાપ્તિની શક્યતા વધુ હશે.
યાદ રાખો:
આ ઈ-સિમ અપગ્રેડ કૌભાંડ દર્શાવે છે કે એક નાની ભૂલ અથવા એક કોલ પણ તમારી ડિજિટલ ઓળખ હેક થવાનું કારણ બની શકે છે. સુરક્ષિત રહેવા માટે ફક્ત એક જ નિયમ છે: તાત્કાલિક કોઈ પર વિશ્વાસ ન કરો, બધું ચકાસો અને છેતરપિંડી થાય કે તરત જ તેની જાણ કરો. આ ઈ-સિમ છેતરપિંડી માત્ર ટેકનિકલ ભૂલ જ જાહેર કરતી નથી પણ આપણી ડિજિટલ ટ્રસ્ટ સિસ્ટમની નબળાઈ પણ છતી કરે છે.
