Ritika Chopra : એક તરફ, સરકાર ચાર પસંદગીના ખાનગી કેમ્પસને ઇન્સ્ટિટ્યુશન ઓફ એમિનન્સનો દરજ્જો આપવા પર જાણી જોઈએને વિલમ્બ કરે છે જ્યારે આ કેટેગરીમાં અન્ય ચાર ઇન્સ્ટિટ્યુશન કે જેમને IOE ટેગ મેળવ્યો છે તે હજુ સુધી તેના વચનબદ્ધ લાભોને સાકાર કરી શક્યા નથી. બીજી બાજુ, ઉચ્ચ શિક્ષણ માટેની આ ફ્લેગશિપ પહેલે આઠ જાહેર યુનિવર્સિટીઓને મહત્વાકાંક્ષી સુધારા અને વિકસને આગળ વધારવામાં મદદ કરી છે, તે દરેકને યોજનાના ભાગ રૂપે નાણાકીય મદદ મળે છે.
અત્યાર સુધી, ભારતીય વિજ્ઞાન સંસ્થાન (IISc), IIT-બોમ્બે, IIT-દિલ્હી, IIT-મદ્રાસ, IIT-ખડગપુર, બનારસ હિંદુ યુનિવર્સિટી (BHU), દિલ્હી યુનિવર્સિટી (DU) અને હૈદરાબાદ સેન્ટ્રલ યુનિવર્સિટી (HCU) સરકારી શ્રેણી હેઠળ IOE તરીકે સત્તાવાર રીતે સૂચિત છે.
ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસે, આ કેમ્પસની મુલાકાત લીધા પછી અને મુખ્ય અધિકારીઓની મુલાકાત લીધા પછી જાણવા મળ્યું કે, આ આઠ સંસ્થાઓમાં, IOE ફંડિંગ, 31 જાન્યુઆરી સુધી કુલ ₹ 3244 કરોડ, વિવિધ પહેલોમાં વહેંચવામાં આવ્યા છે: રાજ્યમાં કલા સંશોધનમાં રોકાણ, પોસ્ટડોક્ટરલ સ્કોલર સંખ્યામાં વધારો, નવી છાત્રાલયો અને વર્ગખંડોનું નિર્માણ, ફેકલ્ટી હાઉસિંગ, સંશોધન પ્રકાશિત કરવા માટે નાણાકીય પ્રોત્સાહનો ઓફર કરવા અને આંતરરાષ્ટ્રીયકરણમાં રોકાણ કરવું વગેરે.
આ યોજના હેઠળ, સરકારી સંસ્થાઓ, નિયમનકારી નિયંત્રણથી વધુ સ્વાયત્તતા ઉપરાંત, નિયમિત વાર્ષિક બજેટરી ગ્રાન્ટ્સથી વધુ અને વ₹ 1,000 કરોડ સુધીની નાણાકીય સહાય માટે હકદાર છે. ખાનગી IoE ને સ્વાયત્તતાનું વચન આપવામાં આવ્યું છે, ભંડોળનું નહીં.
આજે, આઠ જાહેર સંસ્થાઓમાંના દરેક પ્રોજેક્ટ કોર્ડીનેટર સ્વીકારે છે કે વર્તમાન સ્કેલ પર ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર વિસ્તરણ, સંશોધન અને શૈક્ષણિક સુધારાની શરૂઆત ફક્ત IOE સ્ટેટસ સાથે આવતા ભંડોળથી જ શક્ય છે.
આ પણ વાંચો: આજનો ઇતિહાસ 29 માર્ચ : મંગલ પાંડે એ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની સામે વિદ્રોહનું રણશિંગુ ફૂંક્યું
આ જુઓ:
IISc બેંગલુરુ: છાત્રાલયોને શિષ્યવૃત્તિ
IOE સૂચિત: ઓક્ટોબર 11, 2018
31 જાન્યુઆરી, 2023 સુધી પ્રાપ્ત ફન્ડ : ₹ 620 કરોડ
IISc ને અત્યાર સુધીની યોજના હેઠળ સૌથી વધુ રકમ મળી છે. કેમ્પસમાં પોસ્ટડોક્ટરલ સ્કોલરની વધેલી સંખ્યાઅને નવા ફેકલ્ટી માટે “સીડ ગ્રાન્ટ”માં નોંધપાત્ર વધારો એ તાત્કાલિક મૂર્ત ફેરફારો પૈકી એક છે, એમ સંસ્થાના IOE પ્રોજેક્ટ ડિરેક્ટર પ્રોફેસર જી મુગેશે જણાવ્યું હતું. તેમણે કહ્યું હતું કે,”અમારી પાસે હવે કેમ્પસમાં 125 પોસ્ટડોક્ટરલ ફેલો છે જેમને IOE ગ્રાન્ટ્સમાંથી ₹20 કરોડનું સમર્થન મળે છે,”
IISc હવે નવા ફેકલ્ટી જોઇનીઓને દેશમાં સૌથી વધુ ₹ 2.5 કરોડ સુધી સીડ ગ્રાન્ટ ઓફર કરે છે. મુગેશે જણાવ્યું હતું કે, “પહેલાં તે થોડા લાખ હતા. અમે તાજેતરમાં અમારી સાથે જોડાયેલા 80 નવા શિક્ષકોને આ ઓફર કરી છે. આ પહેલા, નવા ફેકલ્ટી સભ્યોએ લેબ બનાવવા અને સંશોધન શરૂ કરવા માટે બાહ્ય સ્ત્રોતોમાંથી (external sources) ગ્રાન્ટની રાહ જોવી પડતી હતી.”
ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને પણ ચાર નવી છાત્રાલયો મળી છે, એક પોસ્ટડોક્ટરલ સ્કોલર માટે (₹ 30 કરોડ), એક આંતરરાષ્ટ્રીય છાત્રાલય, એક મહિલા છાત્રાલય (₹ 60 કરોડ) અને પુરુષોની છાત્રાલય (₹150 કરોડ). ફેકલ્ટી ક્વાર્ટર (₹ 50 કરોડ) પણ છે. ઇન્ટરડિસિપ્લિનરી ક્લિનિકલ રિસર્ચ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરતી પોસ્ટ ગ્રેજ્યુએટ મેડિકલ સ્કૂલ માટે 800 પથારીવાળી મલ્ટિ-સ્પેશિયાલિટી હોસ્પિટલનું બાંધકામ શરૂ થયું છે.
IIT દિલ્હી: સંશોધન સાધનો, હોસ્ટેલ
IOE સૂચિત: ઓક્ટોબર 11, 2018
આજની તારીખે પ્રાપ્ત ફંડઃ₹ 555 કરોડ
સંસ્થાએ સંશોધન સાધનો માટે ₹ 125 કરોડની ફાળવણી કરી છે જેમાંથી લગભગ અડધાની ખરીદી કરવામાં આવી છે. યુએસ અને જાપાન પાસેથી 40 કરોડ રૂપિયાના મુખ્ય સાધનો ખરીદવામાં આવ્યા છે. સંસ્થાએ ચાર બિલ્ડીંગમાં વધારાના માળ પર ₹ 40 કરોડનો ખર્ચ કર્યો છે. છોકરીઓ માટે નવી છાત્રાલય, છોકરાઓ માટે બીજી અને નવા ફેકલ્ટી હાઉસિંગ ક્વાર્ટર બનાવવાની કામગીરી હાથ ધરવામાં આવી છે.
IIT મદ્રાસ: સંશોધન, વિઝિટિંગ ફેકલ્ટી
IOE સૂચિત: ફેબ્રુઆરી 17, 2020
આજની તારીખે પ્રાપ્ત ફંડઃ રૂ. 474 કરોડ
60 થી વધુ સંશોધન પ્રોજેક્ટ્સ પર ₹175 કરોડ ખર્ચવામાં આવ્યા છે, આંતરરાષ્ટ્રીય વિદ્યાર્થીઓ માટે નવી હોસ્ટેલ સહિત નવા ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પર ₹ 100 કરોડ અને “ફેસ-લિફ્ટિંગ” પર ₹ 35-40 કરોડ. આ ઉપરાંત, IIT મદ્રાસના IOE સંયોજક લિગી ફિલિપના જણાવ્યા અનુસાર, વિદેશી યુનિવર્સિટીઓમાંથી વિઝિટિંગ ફેકલ્ટીની હોસ્ટિંગ માટે ₹ 25-40 કરોડનો ખર્ચ કરવામાં આવ્યો છે.
IIT ખડગપુર: હોસ્ટેલ, શૈક્ષણિક મકાન, સંશોધન
IOE સૂચિત: ફેબ્રુઆરી 20, 2020
આજની તારીખે પ્રાપ્ત ફંડઃ ₹ 472 કરોડ
અમલીકરણના પ્રથમ બે વર્ષમાં પેંડેમીકની અસર થયા પછી, સંસ્થાના રજિસ્ટ્રાર તમલા નાથે જણાવ્યું હતું કે કાર્ય “વેગ” કરવામાં આવ્યું છે. તેમાં 1,500 વિદ્યાર્થીઓને સમાવવા માટે એક હોસ્ટેલ, શ્રેષ્ઠતાના સાત નવા કેન્દ્રો માટે નવી શૈક્ષણિક ઇમારત અને નવા ફેકલ્ટી હાઉસિંગ ક્વાર્ટરનો સમાવેશ થાય છે. ડિજીટલ હેલ્થ અને ક્વોન્ટમ ટેક્નોલોજીમાં સંશોધન માટે પૂરી પાડવામાં આવતી અવિરત પુરવઠા અને બીજ અનુદાન માટે વીજળી સિસ્ટમને અપગ્રેડ કરવામાં આવી છે.
બનારસ હિન્દુ યુનિવર્સિટી: નવા શિક્ષકો, ઇન્ટર્નશીપ
IOE સૂચિત: ફેબ્રુઆરી 17, 2020
આજની તારીખે પ્રાપ્ત ફંડઃ ₹ 386 કરોડ
નવી “ટીચ ફોર BHU” પહેલ હેઠળ, તાજેતરમાં જ પીએચડી પૂર્ણ કરનાર વિદ્યાર્થીઓને 40,000 રૂપિયાના માસિક પગારે એક વર્ષ માટે ભણાવવા માટે પસંદ કરવામાં આવે છે. BHU ખાતે IOE સંયોજક સંજય કુમારે જણાવ્યું હતું કે, “તેમની ફેલોશિપ બંધ થઈ જાય અને તેઓ તેમની ડિગ્રી મેળવે ત્યાં સુધી આ તેમને આર્થિક રીતે મદદ કરશે.”
યુનિવર્સિટીએ ₹ 20,000ના માસિક સ્ટાઇપેન્ડ પર 100 પદો સાથે ઇન્ટર્નશિપ સ્કીમ પણ શરૂ કરી છે. તેણે નોન-નેટ લાયકાત ધરાવતા વિદ્યાર્થીઓને ગુણવત્તાયુક્ત જર્નલમાં પ્રકાશિત કરવામાં મદદ કરવા માટે ₹ 85,000 ની એક વખતની ગ્રાન્ટ શરૂ કરી છે.
નવા શિક્ષકોની સહાયમાં 12 લાખ રૂપિયા સુધીના સંશોધન માટે બીજ અનુદાનનો સમાવેશ થાય છે. કુમારે જણાવ્યું હતું કે, “પાછલા પાંચ વર્ષમાં પ્રકાશનોના સંદર્ભમાં સારું પ્રદર્શન કરનાર ફેકલ્ટી સભ્યો માટે 8-12 લાખ રૂપિયાની એક વખતની ગ્રાન્ટ પણ છે.” “તેમજ, 25 સ્માર્ટ ક્લાસરૂમ તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે, એક આંતરરાષ્ટ્રીય બોયઝ હોસ્ટેલ તૈયાર છે અને માર્ચ સુધીમાં આંતરરાષ્ટ્રીય ગર્લ્સ હોસ્ટેલ તૈયાર થઈ જશે.”
IIT બોમ્બે: લેબ્સ, ક્લાસરૂમ અપગ્રેડ
IOE સૂચિત: ઓક્ટોબર 11, 2018
આજની તારીખે પ્રાપ્ત ફંડઃ ₹ 352 કરોડ
સંસ્થાના ડેપ્યુટી ડાયરેક્ટર એસ સુદર્શને જણાવ્યું હતું કે, “અમે કદાચ એકમાત્ર IOE છીએ કે જેણે તેના ભંડોળના 40% (વચન આપેલા ₹ 1,000 કરોડમાંથી ₹ 400 કરોડ) અમારી પ્રયોગશાળાઓ માટે વિશ્વ-સ્તરના સંશોધન સાધનો મેળવવા માટે ફાળવ્યા છે.”
સંસ્થાએ આરોગ્ય વિજ્ઞાન, એન્જિનિયરિંગ, મટિરિયલ્સ અને એડવાન્સ્ડ મેન્યુફેક્ચરિંગ સહિત પાંચ વિશ્વ કક્ષાની પ્રયોગશાળાઓ બનાવવા માટે ₹ 215 કરોડ ફાળવ્યા છે. સંસ્થાના IOE સંયોજક પ્રોફેસર રામાસ્વામી મુરુગાવેલે જણાવ્યું હતું કે, “બીજી લેબ ડેટા અને માહિતી વિજ્ઞાન પર છે, જે સુપરકમ્પ્યુટિંગ સુવિધા હશે.”
IIT તેના સ્ટુડન્ટ એકટીવીટી સેન્ટર (₹ 22 કરોડ)ને પણ અપગ્રેડ કરી રહી છે, અને ક્લાસને મોડર્ન બનાવા કરી રહી છે અને નવી છાત્રાલયોનું નિર્માણ કરી રહી છે. તે સિવાય પોસ્ટડોક્ટરલ સ્કોલર્સ (₹ 70 કરોડ) માટે 200 જગ્યાઓ બનાવવામાં આવી છે.
હૈદરાબાદ સેન્ટ્રલ યુનિવર્સિટી: સાધનો, સંશોધન કેન્દ્ર
IOE સૂચિત: ફેબ્રુઆરી 17, 2020
આજની તારીખે પ્રાપ્ત ફંડઃ ₹ 291 કરોડ
વાઇસ ચાન્સેલર બસુથકર જે રાવના જણાવ્યા અનુસાર, યુનિવર્સિટી આંતરશાખાકીય સંશોધન કેન્દ્ર, માનવ સંસાધન વિકાસ કેન્દ્ર અને એક ગેસ્ટ હાઉસનું નિર્માણ કરી રહી છે. તે સંશોધન માટે ₹ 25 કરોડના અત્યાધુનિક ઉચ્ચ-વિશિષ્ટ સાધનો પણ ખરીદી રહી છે, એમ IOE પ્રોજેક્ટ કોઓર્ડિનેટર એમ ઘનશ્યામ કૃષ્ણાએ જણાવ્યું હતું.
આ ઉપરાંત, નોન-નેટ પીએચડી ફેલોશિપ ધારકો માટે પ્રકાશન-આધારિત પ્રોત્સાહનની જાહેરાત કરવામાં આવી છે, જે હેઠળ વિદ્વાન પ્રથમ પ્રકાશન માટે ₹12,000 અને બીજા માટે રૂ. 5,000 મેળવી શકે છે. રાવે જણાવ્યું હતું કે, “તમામ ફેકલ્ટી સભ્યો અને પીએચડી વિદ્યાર્થીઓને કોન્ફરન્સ માટે વિદેશ પ્રવાસ કરવા માટે રૂ. 1 લાખની વન-ટાઇમ ગ્રાન્ટ આપવામાં આવે છે.”
દિલ્હી યુનિવર્સિટી: સંશોધન કેન્દ્ર, છાત્રાલયો
IOE સૂચિત: 2 માર્ચ, 2020
આજની તારીખે પ્રાપ્ત ફંડઃ ₹ 92 કરોડ
યુનિવર્સિટીએ બે ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટેશન સેન્ટરોને અપગ્રેડ કર્યા છે, 1500 વિદ્યાર્થીઓ માટે નવા શૈક્ષણિક બ્લોક્સ અને 600 વિદ્યાર્થીઓ માટે નવી હોસ્ટેલ બનાવવાનું કામ શરૂ કર્યું છે. ડીયુએ શિક્ષકોને ₹ 20 કરોડથી વધુના સંશોધન પ્રોજેક્ટને પણ મંજૂરી આપી છે.
26 સપ્ટેમ્બર, 2019 ના રોજ આયોજિત IOEs પર શિક્ષણ મંત્રાલયની એમ્પાવર્ડ એક્સપર્ટ કમિટી (EEC) ની બેઠકમાં સંમત થયેલી ફાઇનલ ફન્ડ પેટર્ન અનુસાર, IISC, IIT-દિલ્હી અને IIT-Bombay ને સમાપ્ત થતા નાણાકીય વર્ષ સુધીમાં 923 કરોડ રૂપિયા મળવા જોઈએ. માર્ચ 2023. પરંતુ આ વર્ષે 31 જાન્યુઆરી સુધી IIScને ₹ 620 કરોડ, IIT બોમ્બેને ₹ 352 કરોડ અને IIT દિલ્હીને ₹ 555 કરોડ મળ્યા છે.
યોજના મુજબ, IIT-ખડગપુર, IIT-મદ્રાસ, HCU, BHU અને DU ને 378 કરોડ રૂપિયા મળવા જોઈએ. પરંતુ તેમને અનુક્રમે ₹ 472 કરોડ, ₹ 474 કરોડ, ₹ 291 કરોડ, ₹ 386 કરોડ અને રૂ. 92 કરોડ મળ્યા હતા.
આ અસંગતા પ્રથમ બે વર્ષ દરમિયાન અપૂરતા અને વિલંબિત ભંડોળને કારણે છે. શરૂઆતમાં, સરકારી IOE એ મંત્રાલયને ચોક્કસ પ્રવૃત્તિઓ અથવા પ્રોજેક્ટ્સ સાથે ફાળવણીને જોડીને ભંડોળ બહાર પાડવામાં વધુ ફ્લેકિબલ બનવા વિનંતી કરી હતી. જો કે, મંત્રાલયે નિશ્ચિત પરંપરાગત હેડનું પાલન કર્યું અને આગ્રહ કર્યો કે IOEs પહેલા તેમની ન વપરાયેલ બેલેન્સ ખર્ચ કરે અને વધુની માંગ ઉભી કરતા પહેલા ઉપયોગિતા પ્રમાણપત્રો સબમિટ કરે.
IISc, IIT બોમ્બે અને IIT દિલ્હી જેવા IOE એ સશક્ત નિષ્ણાત સમિતિ સાથેની તેમની સમીક્ષા બેઠકો દરમિયાન ભંડોળની ધીમી ગતિ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. IIT મદ્રાસ ખાતે નવેમ્બર 2019માં યોજાયેલી સમીક્ષા બેઠક સુધી ભંડોળની અડચણો યથાવત રહી હતી, જ્યાં તેનું નિરાકરણ કરવામાં આવ્યું હતું પરંતુ તે પછી તરત જ પેંડેમીક આવી ગયો હતો, જેનાથી ભંડોળનો અસરકારક રીતે ઉપયોગ કરવાની IOEsની ક્ષમતામાં અવરોધ ઊભો થયો હતો.
શિક્ષણ મંત્રાલયે ઑક્ટોબર 2022માં IIT દિલ્હી, IIT બોમ્બે અને IIScને તમામ 1,000 કરોડ રૂપિયા રિલીઝ કરવાની સમયમર્યાદા આ વર્ષના ઑક્ટોબરથી 31 માર્ચ, 2025 સુધી લંબાવી હતી.
