ગુજરાત વિધાનસભા ચૂંટણી: આદિવાસી પટ્ટામાં ત્રિ-પાંખીયો જંગ, પણ ફાયદો ભાજપને!

અદિતી રાજા, કમલ સૈયદ : આદિવાસી વિસ્તારો કોંગ્રેસના ગઢ કહેવાતા હતા, પરંતુ આ વખતે આદિવાસીઓ માટે આરક્ષિત ગુજરાતની 27 વિધાનસભા બેઠકો પર ત્રી-પાખીયો જંગ જોવા મળી શકે છે, જેમાં ભાજપનું સંગઠનાત્મક કૌશલ્ય, વિપક્ષની નબળાઈ અને પ્રમાણમાં વિપક્ષની નબળાઈથી ત્રીજાને ફાયદો થઈ શકે છે. આ કારણે ત્રી-પાખી હરીફાઈ જોઈ શકાશે. હાલમાં તે 13 મતવિસ્તારોને નિયંત્રિત કરે છે.

કોંગ્રેસે 2017ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં અનુસૂચિત જનજાતિ (ST) માટે અનામત 17 બેઠકો જીતી હતી, પરંતુ તેમાંથી પાંચ ધારાસભ્યો હવે ભાજપમાં જોડાયા છે, જેમાં તાજેતરના 10 વખતથી જીતતા ધારાસભ્ય મોહનસિંહ રાઠવા પણ છે, જેઓ હાલમાં છોટા ઉદેપુરનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. આ વખતે ભાજપે આ બેઠક પરથી તેમના પુત્ર રાજેન્દ્ર સિંહને મેદાનમાં ઉતાર્યા છે. આમ આદમી પાર્ટી (AAP) પણ મતનું વિભાજન કરીને પરંપરાગત રીતે દ્વિપક્ષીય હરીફાઈને ત્રિકોણીય લડાઈમાં ફેરવવાની આશા રાખે છે.

ગુજરાતનો આદિવાસી પટ્ટો ઉત્તરમાં અંબાજીથી દક્ષિણમાં ઉંબર્ગા સુધી 14 જિલ્લામાં વિસ્તરેલો છે. આ પ્રદેશ રાજસ્થાન, મધ્યપ્રદેશ અને મહારાષ્ટ્ર સાથેની સરહદો વહેંચે છે. જોકે આદિવાસીઓ કુલ મતદારોમાં 14 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે, ભૂતકાળમાં તેઓ વિધાનસભામાં કોંગ્રેસની સીટો વધારવામાં સૌથી વધુ યોગદાન આપનારાઓમાંના એક રહ્યા છે. પક્ષને તેની ખામ સામાજિક ગઠબંધનની રણનીતિ સાથે 1980ના દાયકામાં ચૂંટણીમાં સફળતા મળી હતી. આ જોડાણ ક્ષત્રિય, એસસી, આદિવાસી અને મુસ્લિમ સમુદાયો સાથે બનેલું હતું, જે રાજ્યની 50 ટકાથી વધુ વસ્તી ધરાવે છે.

ST-અનામતની 27 બેઠકોમાંથી, ભાજપે ગત ચૂંટણીમાં આઠ બેઠકો જીતી હતી અને ભારતીય ટ્રાઇબલ પાર્ટી (BTP) એ કોંગ્રેસ સાથે જોડાણ કરીને બંને બેઠકો જીતી હતી. આમાંથી 14 મતવિસ્તાર દક્ષિણ ગુજરાતમાં છે, જ્યાં ભાજપ પાસે હાલમાં આઠ બેઠકો છે; 10 મધ્ય ગુજરાતમાં છે, જેમાં ભાજપ પાસે પાંચ છે, અને ત્રણ ઉત્તર ગુજરાતમાં છે, જ્યાં કોંગ્રેસ પાસે બે બેઠકો હવે ખાલી છે અને એક હજુ પણ વિરોધ પક્ષ પાસે છે.

આદિવાસીઓ માટે ચૂંટણીના મુદ્દાઓમાં બેરોજગારી, આરોગ્ય સેવા, શિક્ષણ, જાતિ પ્રમાણપત્રો અને પંચાયત (અનુસૂચિત ક્ષેત્રોમાં વિસ્તરણ) અધિનિયમ અથવા PESA એક્ટનો અમલનો સમાવેશ થાય છે. જ્યારે ભાજપ નર્મદા જિલ્લાના કેવડિયાને પ્રોત્સાહન આપી રહ્યું છે, જ્યાં 2018 માં સ્ટેચ્યુ ઑફ યુનિટીને “આદિવાસી વિકાસના નમૂના” અને રોજગાર તરીકે રજૂ કરવામાં આવી હતી, વિપક્ષે જમીન સંપાદન અને PESA ના અમલીકરણનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો છે, જે સ્વદેશી જમીનમાલિકોને તેમની મિલકતના સંપૂર્ણ અધિકારો આપે છે.

ભાજપને વિશ્વાસ છે

6 નવેમ્બરે વલસાડના કપરાડાથી ભાજપના અભિયાનની શરૂઆત કરતા વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ કહ્યું હતું કે, તેમના માટે “A” આદિવાસીઓ માટે છે. પાંચ દિવસ પહેલા વડાપ્રધાને રાજસ્થાનની સરહદે આવેલા માનગઢની મુલાકાત લીધી હતી, જ્યાં તેમણે 1913માં અંગ્રેજો દ્વારા માર્યા ગયેલા આદિવાસીઓને શ્રદ્ધાંજલિ આપી હતી.

પરંતુ, કોંગ્રેસની જેમ, શાસક પક્ષ પણ આદિવાસી નેતાને તૈયાર કરી શક્યો નથી, જેથી પીએમની અપીલ પર ગણતરી ચાલી રહી છે. ભારતના રાષ્ટ્રપતિ તરીકે દ્રૌપદી મુર્મુની પસંદગી બાદ, પાર્ટીએ રાજ્યના આદિવાસી વિસ્તારોમાં ઉત્સવ સરઘસનું આયોજન કર્યું અને મોદીએ દાહોદ, તાપી, પંચમહાલ અને જાંબુઘોડાના આદિવાસી વિસ્તારોમાં ચૂંટણી પૂર્વે ઘણી મુલાકાતો કરી.

આ પણ વાંચો – મોહન સિંહ રાઠવા કોંગ્રેસમાં રાજીનામું આપી ભાજપમાં જોડાયા, કોણ છે 10 વખત ચૂંટણી જીતનાર આ નેતા?

ભાજપ, હવે આદિવાસી જિલ્લાઓમાં તમામ તાલુકા અને જિલ્લા પંચાયતો પર અંકુશ ધરાવે છે, તેમની એસટી બેઠકોની સંખ્યા વધારવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે. પાર્ટીના ભરૂચના સાંસદ મનસુખ વસાવા, જેઓ દક્ષિણ ગુજરાતમાં ST બેઠકોના પ્રભારી છે, તેમણે ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસને જણાવ્યું હતું કે, “એ વાત સાચી છે કે, આદિવાસીઓ PESA જેવા કેટલાક મુદ્દાઓ પર પાર્ટીથી કંઈક અંશે નારાજ છે, પરંતુ તે લોકોની સંખ્યા ઓછી છે.

અમે તેમની સાથે પણ અમે સંપર્ક કરી મામલાનો ઉકેલ લાવવાનો પ્રયત્ન કરી રહ્યા છીએ. એકંદરે, આદિવાસીઓ જાણે છે કે, છેલ્લા 20 વર્ષોમાં, ભાજપ સરકારે તેમના જીવનમાં કેટલો સુધારો કર્યો છે અને વિકાસ કર્યો છે. ઉપરાંત, સરપંચોથી લઈને તાલુકા પંચાયતો – આ વિસ્તારોમાં અમે પહેલા કરતા વધુ મજબૂત છીએ. અને જિલ્લા પંચાયતમાં, ભાજપે તમામ બેઠકો જીતી છે અને તેની સીધી અસર અમારી વિધાનસભા બેઠકોના પરિણામો પર પડશે. અમને ઘણો વિશ્વાસ છે.”

ગાંધીવાદીઓની ગેરહાજરી

2004માં પૂર્વ મુખ્યમંત્રી અમરસિંહ ચૌધરીના અવસાન બાદ કોંગ્રેસ પાસે સમગ્ર ગુજરાતમાં એક પણ આદિવાસી મોટા નેતા નથી. સંભવિત અપવાદ તરીકે દક્ષિણ ગુજરાતમાં વાંસદાના ધારાસભ્ય અનંત પટેલ છે, જેમણે પાર તાપી નર્મદા (PTN) યોજના વિરુદ્ધ ઘણી રેલીઓનું નેતૃત્વ કર્યું હતું. કેન્દ્ર આ વર્ષની શરૂઆતમાં તેને રદ કરશે. પરંતુ અનંત પટેલનો પ્રભાવ દક્ષિણ ગુજરાત પૂરતો જ મર્યાદિત છે.

ખેડબ્રહ્માના ધારાસભ્ય અશ્વિન કોટવાલ કોંગ્રેસના લોકપ્રિય આદિવાસી નેતા હતા, પરંતુ હવે તેઓ ભાજપમાં છે. ભિલોડા તરફથી કોંગ્રેસ પક્ષના પીઢ ધારાસભ્ય અનિલ જોશિયારાનું માર્ચમાં કોવિડ-સંબંધિત બીમારીથી અવસાન થયું હતું અને તેમના પુત્રો સત્તારૂઢ પક્ષમાં છે.

આ પણ વાંચો – Gujarat Election Survey: શું ગુજરાતના મતદારો ભાજપ સરકારની કામગીરીથી સંતુષ્ટ છે? જુઓ સર્વેમાં શું આવ્યું

કોંગ્રેસના વરિષ્ઠ નેતાએ જણાવ્યું હતું કે, પ્રચારમાં ગાંધી પરિવારની ગેરહાજરી પાર્ટીની સંભાવનાઓને અવરોધશે. કોંગ્રેસના કાર્યકર્તાએ કહ્યું, “આદિવાસી વસ્તી હજુ પણ ગાંધી પરિવાર સામે આશાની નજરે જુએ છે.” “અત્યાર સુધી, અમે એવું સાંભળ્યું નથી કે રાહુલ ગાંધી કે પ્રિયંકા જી આદિવાસી વિસ્તારોમાં પ્રચાર કરવા આવશે. છેલ્લી વખતે, રાહુલ ગાંધીની આદિવાસી બેઠકો પરની યાત્રા અને વિદ્યાર્થીઓ સાથેની તેમની વાતચીત પાર્ટીની તરફેણમાં કામ કરતી હતી. (દિલ્હીના સીએમ અરવિંદ) કેજરીવાલે રાહુલ ગાંધીની ગેરહાજરીનો ફાયદો ઉઠાવ્યો છે.

પરંતુ અનંત પટેલે ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસને જણાવ્યું હતું કે, “દક્ષિણ ગુજરાતમાં આદિવાસીઓ ભાજપથી નાખુશ છે કારણ કે તેઓ કેવડિયા હાઈવે પર બુલેટ ટ્રેન, એક્સપ્રેસ હાઈવે, સાપુતારાથી સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી (SOU) સુધી તેમની જમીન ગુમાવી ચૂક્યા છે. નવસારી, તાપી, ડાંગ અને સુરતના આદિવાસીઓ નાખુશ છે. તેમનો ગુસ્સો તેમના મતદાનમાં જોવા મળશે. અમે કોંગ્રેસે ગુમાવેલી બેઠકો પાછી મેળવવાની પણ અપેક્ષા રાખીએ છીએ.

આપ શું કરી રહી છે

AAP એ BTP સાથે પ્રી-પોલ ગઠબંધનની જાહેરાત કરીને આ વર્ષે આદિવાસી બેઠકો માટેના તેના અભિયાનને જોરદાર રીતે શરૂ કર્યું. પરંતુ ગઠબંધન નિષ્ફળ ગયું કારણ કે કેજરીવાલની આગેવાનીવાળી પાર્ટીએ પોતાના ઉમેદવારો જાહેર કર્યા, જેમાં કેટલાક BTP નેતાઓને પણ સાથે લીધા. AAPએ BTPના પૂર્વ નેતા ચૈતર વસાવાને ડેડિયાપાડામાંથી મેદાનમાં ઉતાર્યા છે, જેના કારણે BTPના વર્તમાન ધારાસભ્ય મહેશ વસાવાને તેમના પિતા છોટુભાઈ વસાવાના ઝગડિયા મતવિસ્તારમાં જવાની ફરજ પડી છે. ભાજપે BTPના પૂર્વ નેતા હિતેશ વસાવાને ઝઘડિયાથી મેદાનમાં ઉતાર્યા છે.

કેજરીવાલે આદિવાસી જિલ્લાઓમાં ત્રણ રેલીઓને સંબોધિત કરી છે, છેલ્લી 7 ઓગસ્ટે છોટા ઉદેપુરમાં જ્યાં તેમણે PESA એક્ટ લાગુ કરવાનું વચન આપ્યું હતું. ગયા અઠવાડિયે પંજાબના સીએમ ભગવંત માને દાહોદ અને છોટા ઉદેપુરમાં રોડ શો કર્યો હતો.

આ પણ વાંચો – ગુજરાત ચૂંટણી: કેમ ભાજપ, કોંગ્રેસ, આપ, બધાની નજર આદિવાસી સમુદાય પર? કેજરીવાલે શું ખેલ્યો દાવ?

નાંદોદ બેઠક, જ્યાં સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી આવેલી છે. આપના ઉમેદવાર પ્રફૂલ વસાવા, જે 2017ની ચૂંટણીમાં ભાજપના વાઘોડિયાના ધારાસભ્ય મધુ શ્રીવાસ્તવ સામે હારી ગયા હતા, હવે AAPના ઉમેદવાર પ્રફુલ્લ વસાવા ભાજપ અને કોંગ્રેસમાં બળવાખોરીનો લાભ લેવાનો પ્રયાસ કરશે. શાસક પક્ષે દર્શન દેશમુખને મેદાનમાં ઉતાર્યા છે જેના કારણે રાજ્ય આદિજાતિ સેલના પ્રમુખ હર્ષદ વસાવાએ અપક્ષ તરીકે ઉમેદવારી પત્ર ભર્યું છે. વર્તમાન ધારાસભ્ય પીડી વસાવાને પડતા મુકીને હરેશ વસાવા ચૂંટાયા બાદ કોંગ્રેસ પણ અંદરોઅંદર ઝઘડો કરી રહી છે.

છોટા ઉદેપુરમાં, કેટલાક સ્થાનિકોને વિશ્વાસ છે કે AAP ના અર્જુન રાઠવા, પૂર્વ શાળા શિક્ષક મોહનસિંહ રાઠવાના પુત્ર રાજેન્દ્રસિંહને હરાવી દેશે, જેમણે અગાઉ ક્યારેય ચૂંટણી લડી નથી. કોંગ્રેસે હજુ સુધી અહીં પોતાના ઉમેદવારની જાહેરાત કરી નથી.

છોટા ઉદેપુર જિલ્લાના પાવી જેતપુરથી AAP ઉમેદવાર રાધિકા રાઠવા છે, જે કોંગ્રેસના પૂર્વ સાંસદ અમરસિંહ રાઠવાની પુત્રી છે. કોંગ્રેસમાં અસ્વસ્થતા સ્પષ્ટ છે કારણ કે તેમણે પાવી જેતપુર માટે ઉમેદવારની જાહેરાત કરવાની બાકી છે અને વિધાનસભામાં વિરોધ પક્ષના નેતા, ધારાસભ્ય સુખરામ રાઠવા શનિવારે પાર્ટીના મેનિફેસ્ટોના લોન્ચિંગ સમયે હાજર ન હતા. રાજેન્દ્રસિંહ રાઠવા સુખરામ રાઠવાના જમાઈ.

આ પણ વાંચો – કોંગ્રેસે AAP અને AIMIMને ભાજપની B ટીમ ગણાવી, ગુજરાતમાં ભાજપ સામે ભારે નારાજગી: જગદીશ ઠાકોર

છોટા ઉદેપુતની સંખેડા સીટ પર, AAPએ ભાજપના હાલના ધારાસભ્ય અબેસિંહ તડવી અને કોંગ્રેસે પૂર્વ ધારાસભ્ય ધીરુ ભીલને ટક્કર આપવા માટે એડવોકેટ રંજન તડવીને મેદાનમાં ઉતાર્યા છે.