Harikishan Sharma : 2020-21ના કોવિડ વર્ષ માટે NITI આયોગના એન્યુઅલ ‘હેલ્થ ઈન્ડેક્ષ’ માં કેરળ, તમિલનાડુ અને તેલંગાણાના ત્રણ દક્ષિણ રાજ્યો ‘મોટા રાજ્યો’માં ટોચના પ્રદર્શનકર્તા તરીકે ઉભરી આવ્યા છે. જ્યારે ત્રિપુરા ‘નાના રાજ્યો’માં સર્વશ્રેષ્ઠ હતું, તો દિલ્હી કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની યાદીમાં તળિયે છે.
એન્યુઅલ હેલ્થ ઈન્ડેક્ષ, જે “24 હેલ્થ પરફોર્મન્સ ઈન્ડેક્ષ સમાવિષ્ટ ભારિત સંયુક્ત સ્કોર” પર રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના પ્રદર્શનને માપે છે, તે 2017 માં નીતિ આયોગ દ્વારા શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આયોગ કેન્દ્રીય આરોગ્ય મંત્રાલય અને વિશ્વબેંકના સહયોગથી આ ઇન્ડેક્સ બહાર લાવે છે.
જ્યારે 2020-21 (પાંચમો) હેલ્થ ઈન્ડેક્સ રિપોર્ટ ડિસેમ્બર 2022 સુધીમાં જાહેર થવાનો હતો, તે હજુ સુધી જાહેર કરવામાં આવ્યો નથી. નીતિ આયોગે અહેવાલ – રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના રેન્ક પર સ્વસ્થ રાજ્યો પ્રગતિશીલ ભારતનો અહેવાલ – આરોગ્ય મંત્રાલય સાથે શેર કર્યો હોવાનું જાણવા મળે છે.
જ્યારે સંપર્ક કરવામાં આવ્યો ત્યારે, નીતિ આયોગના અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે અહેવાલ “નિયત સમયે બહાર પાડવામાં આવશે”.
આરોગ્ય સૂચકાંક રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોનું બે માપદંડો પર મૂલ્યાંકન કરે છે – વૃદ્ધિશીલ કામગીરી (વર્ષ-દર-વર્ષ પ્રગતિ) અને એકંદર કામગીરી. રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો – ‘મોટા રાજ્યો’, ‘નાના રાજ્યો’ અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો તરીકે અલગથી વર્ગીકૃત થયેલ છે – પછી તેમના સ્કોરના આધારે ક્રમાંકિત કરવામાં આવે છે.
આ પણ વાંચો: Diabetes Complications In Summer : ડાયાબિટીસના દર્દીઓ માટે ઉનાળાની ઋતુ બની શકે ‘પડકારરૂપ’,અહીં જાણો કેમ?
19 ‘મોટા રાજ્યો’ પૈકી, કેરળ, તમિલનાડુ અને તેલંગાણા ટોચના ત્રણ પરફોર્મર તરીકે ઉભરી આવ્યા છે, જે એકંદર પ્રદર્શનની દ્રષ્ટિએ અનુક્રમે પ્રથમ, બીજા અને ત્રીજા સ્થાને છે. બિહાર (19માં), ઉત્તર પ્રદેશ (18માં) અને મધ્યપ્રદેશ (17માં) યાદીમાં સૌથી નીચે છે.
2019-20 માં તેમના પ્રદર્શનની સરખામણીમાં, વધારાના પ્રદર્શનના સંદર્ભમાં, રાજસ્થાન, ઉત્તરાખંડ અને ઓડિશા 2020-21માં ટોચના ત્રણ પરફોર્મર તરીકે ઉભરી આવ્યા હતા.
આઠ નાના રાજ્યોમાં, ત્રિપુરાએ સર્વશ્રેષ્ઠ એકંદર પ્રદર્શન નોંધાવ્યું છે, ત્યારબાદ સિક્કિમ અને ગોવા છે ; અરુણાચલ પ્રદેશ (છઠ્ઠા), નાગાલેન્ડ (7મા) અને મણિપુર (8મા) સૌથી નીચેના ક્રમે છે.
અને આઠ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં, લક્ષદ્વીપને એકંદર પ્રદર્શનની દ્રષ્ટિએ ટોચના પર્ફોર્મર તરીકે સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે, જ્યારે દિલ્હી સૌથી નીચે છે.
27 ડિસેમ્બર, 2021ના રોજ બહાર પાડવામાં આવેલા 2019-20 માટેના છેલ્લા (ચોથા) આરોગ્ય સૂચકાંકના અહેવાલમાં કેરળ અને તમિલનાડુને મોટા રાજ્યોમાં ટોચના એકંદર પર્ફોર્મર તરીકે સ્થાન આપવામાં આવ્યું હતું. તેલંગાણા, ઉત્તર પ્રદેશ અને આસામ વાર્ષિક વધારાના પ્રદર્શનની દ્રષ્ટિએ ટોચના ત્રણ રાજ્યો હતા.
નાના રાજ્યોમાં, મિઝોરમ, ત્રિપુરા અને સિક્કિમ એકંદર પ્રદર્શનની દ્રષ્ટિએ ટોચના ત્રણ સ્લોટ પર છે, જ્યારે મણિપુર (6ઠ્ઠું), અરુણાચલ પ્રદેશ (7મું) અને નાગાલેન્ડ (8મું) 2019-20માં તળિયે હતા. કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં, દાદરા અને નગર હવેલી અને દમણ અને દીવ ટોચ પર હતા, જ્યારે આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓ સૌથી છેલ્લા હતા.
NITI આયોગ દ્વારા 27 ડિસેમ્બર, 2021ના રોજ જારી કરાયેલા નિવેદન અનુસાર, આરોગ્ય સૂચકાંક એ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની કામગીરીનું મૂલ્યાંકન કરવા માટેનું વાર્ષિક સાધન છે. તે જણાવ્યું હતું કે, “તે ‘સ્વાસ્થ્ય પરિણામો’, ‘ગવર્નન્સ અને માહિતી’ અને ‘કી ઇનપુટ્સ/પ્રક્રિયાઓ’ના ડોમેન હેઠળ જૂથબદ્ધ 24 સૂચકાંકો પર આધારિત ભારિત સંયુક્ત સૂચકાંક છે. દરેક ડોમેનને પરિણામ સૂચકાંકો માટે ઉચ્ચ સ્કોર સાથે તેના મહત્વના આધારે વજન સોંપવામાં આવ્યું છે.”
આ પણ વાંચો: Summer Special : ‘છબીલ’ નું મહત્વ અને તે શા માટે એક આદર્શ ઉનાળામાં ડ્રિન્ક માનવામાં આવે છે?
‘આરોગ્ય પરિણામો’માં નવજાત મૃત્યુદર, કુલ પ્રજનન દર, જન્મ સમયે લિંગ ગુણોત્તર, રોગપ્રતિરક્ષા કવરેજ, સંસ્થાકીય પ્રસૂતિનું પ્રમાણ, ક્ષય રોગના કુલ કેસ નોટિફિકેશન દર અને એન્ટિરેટ્રોવાયરલ થેરાપી પર એચઆઈવી સાથે જીવતા લોકોના પ્રમાણ જેવા સૂચકાંકોનો સમાવેશ થાય છે.
ડિક્લેઈમર : આ આર્ટિકલ ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસ પરથી અનુવાદીત છે, વધુ માહિતી માટે અહીં ક્લિક કરો
