સંયુક્ત રાષ્ટ્રના સભ્ય દેશો વચ્ચે સમુદ્ર પર આંતરરાષ્ટ્રીય સંમેલન પર સહમતિ બની છે. ઐતિહાસિક કરાર કાયદાની ગેરહાજરીને કારણે રાષ્ટ્રીય સીમાઓ દ્વારા સુરક્ષિત ન હોય તેવા વિસ્તારોમાં સમુદ્રી જૈવવિવિધતાના રક્ષણ માટેના અવરોધોને દૂર કરવામાં મદદ કરશે તેવી અપેક્ષા છે. ન્યૂયોર્કમાં બે અઠવાડિયા સુધી ચાલેલી મંત્રણા બાદ આ કરારની જાહેરાત કરવામાં આવી છે. અગાઉ 1994માં મહાસાગરના કાયદા પર એક સંમેલન હતું જે અંતર્ગત જૈવવિવિધતાની વ્યાખ્યા સ્પષ્ટ કરવામાં આવી હતી.
ગ્રહના સ્વાસ્થ્ય માટે જૈવવિવિધતાનું રક્ષણ કરવું મહત્વપૂર્ણ છે
સમુદ્ર પરનું આંતરરાષ્ટ્રીય સંમેલન કોઈપણ દેશના પ્રાદેશિક પાણીની બહારના વિસ્તારોમાં જૈવવિવિધતાની સંભાળ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. ‘હાઈ સીઝ’ તરીકે ઓળખાતા આ વિસ્તારને કાયદા હેઠળ લાવવાની ચર્ચા વીસ વર્ષથી ચાલી રહી હતી. અંતે, સંયુક્ત રાષ્ટ્રના સભ્ય દેશો એક કરાર પર સંમત થયા છે, જે પૃથ્વીના લગભગ મોટાભાગનામાં લાગુ થશે. જ્યોર્જટાઉનમાં રહેતા જીવવિજ્ઞાની રેબેકા હેલ્મના જણાવ્યા અનુસાર, ‘દુનિયામાં ખરેખર બે જ વસ્તુઓ છે જે દરેકમાં સમાન છે: વાતાવરણ અને મહાસાગરો. મહાસાગરો આપણા ગ્રહના અડધાથી વધુ ભાગને આવરી લે છે અને તેમનું રક્ષણ ગ્રહના સ્વાસ્થ્ય માટે મહત્વપૂર્ણ છે તે હકીકત હોવા છતાં, તેમના પર થોડું ધ્યાન આપવામાં આવે છે.
યુએસ સ્થિત પ્યુ ચેરિટેબલ ટ્રસ્ટના નિકોલા ક્લાર્ક ન્યૂયોર્કમાં મંત્રણાને નજીકથી જોઈ રહ્યા હતા. મહાસાગર નિષ્ણાત ક્લાર્ક કહે છે કે આ સંધિ લાંબા સમયથી મુદતવીતી હતી અને તે એક વખતની પેઢીની તક છે, જે જૈવવિવિધતા માટે મોટી જીત છે.
આ પણ વાંચો: ભારતના ક્રેશ કોર્સમાં કોણ ભાગ લઇ રહ્યુ છે? કાબુલ થી તાલિબાન?
આ સંધિ હેઠળ, એક નવી સંસ્થા બનાવવામાં આવશે જે સમુદ્રી જીવનના સંરક્ષણનું સંચાલન કરશે અને આંતરરાષ્ટ્રીય જળમાં સંરક્ષિત વિસ્તારોને ઓળખશે અને સ્થાપિત કરશે. ક્લાર્ક કહે છે કે ‘યુએન બાયોડાયવર્સિટી કોન્ફરન્સ’માં પૃથ્વીના 30 ટકા પાણી અને જમીનના સંરક્ષણનું લક્ષ્ય હાંસલ કરવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
જર્મનીના પર્યાવરણ મંત્રી સ્ટેફી લેમ્કેએ જણાવ્યું હતું કે આ ઐતિહાસિક કરાર આંતરરાષ્ટ્રીય જળચર જીવોના રક્ષણની દિશામાં એક મહત્વપૂર્ણ સફળતા છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, “પ્રથમ વખત, અમારી પાસે આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદ્રો પર બંધનકર્તા કરાર છે જેને અત્યાર સુધી બહુ ઓછું રક્ષણ મળ્યું છે.”
લુપ્તપ્રાય પ્રજાતિઓ અને તેમના કુદરતી રહેઠાણોનું સંપૂર્ણ રક્ષણ હવે પૃથ્વીની 40 ટકાથી વધુ સપાટી પર શક્ય છે. આ સંધિ હેઠળ, મહાસાગરો પર વ્યાપારી પ્રવૃત્તિઓની અસરનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે નિયમો નક્કી કરવામાં આવ્યા છે.
‘વર્લ્ડવાઈડ ફંડ ફોર નેચર’ નામની સંસ્થા સાથે કામ કરતી ઓશન મેનેજમેન્ટ સ્પેશિયાલિસ્ટ જેસિકા બેટલ કહે છે, ‘આનો અર્થ એ છે કે આંતરરાષ્ટ્રીય જળસીમામાં જે પણ ગતિવિધિઓ થશે તેનું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવશે. સંપૂર્ણ મૂલ્યાંકન વિના કોઈપણ પ્રવૃત્તિ શક્ય બનશે નહીં.
ડોલ્ફિન, વ્હેલ અને દરિયાઈ કાચબા જેવા ઘણા જળચર પ્રાણીઓ દર વર્ષે સ્થળાંતર કરે છે અને રાષ્ટ્રીય સીમાઓ પાર કરીને આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદ્રોમાંથી પસાર થાય છે. તે સજીવોનું રક્ષણ અને દરિયાઈ જીવન પર નિર્ભર માનવ જૂથોનું રક્ષણ અત્યાર સુધી આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ માટે પડકારજનક રહ્યું છે કારણ કે કોઈ નિયમો ઉપલબ્ધ નહોતા.
બેટલ કહે છે, “આ કરાર વિવિધ પ્રજાતિઓ દ્વારા સામનો કરવામાં આવતા જોખમોનો સામનો કરવા માટે ઘણી પ્રાદેશિક સંધિઓને જોડવામાં મદદરૂપ થશે.”
બિન-લાભકારી ઇન્ટર-અમેરિકન એસોસિયેશન ફોર એન્વાયર્નમેન્ટલ ડિફેન્સના એક્ઝિક્યુટિવ ડિરેક્ટર ગ્લેડીસ માર્ટિનેઝ કહે છે કે આ સંરક્ષણ દરિયાકિનારાની નજીકની જૈવવિવિધતા અને અર્થતંત્રોને પણ મદદ કરશે.
તેમણે કહ્યું હતું કે, “સરકારો વિશ્વના બે તૃતીયાંશ મહાસાગરોને કાયદેસર રીતે સુરક્ષિત કરવા અને તેની સાથે જળચર જૈવવિવિધતા અને દરિયાકાંઠાના સમુદાયોની આજીવિકાને મજબૂત કરવા માટે મહત્વપૂર્ણ પગલાં લીધા છે.” તેની ઔપચારિક મંજૂરી હજુ બાકી છે.
